Rijmbijbel
Rijmbijbel van Jacob Van Maerlant
|
Rijmbijbel | |
| Auteur | Jacob van Maerlant |
| Genre(s) | Gedicht |
| Brontaal | Middelnederlands |
| Datering | 13e eeuw |
| Bron | Handschrift 10B21 Meermanno museum |
| Auteursrecht | Publiek domein |
 | |
Inleiding
[bewerken]De Rijmbijbel is een vertaling in het Middelnederlands, door Jacob van Maerlant, van de Historia Scolastica een werk in het Latijn van Petrus Comestor.
Hier is weergegeven een diplomatisch afschrift van het handschrift met signatuur "10 B 21" van Jacob van Maerlants Rijmbijbel, die bewaard wordt in het Museum Meermanno in Den Haag.
Bij het opstellen hiervan is de Middelnederlandse tekst genoteerd in modern schrift. Hierbij zijn de volgende regels gehanteerd:
- Het enige letterteken dat aangepast werd is de 'u' waar het gebruikt werd in de betekenis van 'v'.
- De letter 'j' zoals in benjamin wordt gespeld als 'i' (beniamin) zoals in het origineel.
- Er zijn geen leestekens tussengevoegd.
- Er zijn geen spaties toegevoegd waar dit in het modern Nederlands normaal zou zijn.
- Alle afkortingen werden uitgewerkt zonder dit in de transcriptie aan te duiden.
- De Romeinse cijfers die gebruikt worden om getallen weer te geven, bijvoorbeeld ∙i∙ voor 1, zijn in de originele vorm behouden.
- De Romeinse cijfers die honderdtallen of duizendtallen voorstellen met een soort superscript in het origineel, worden hier voorgesteld als bv.: xlv∙M voor 45.000
- De tweede hoofdletter die gebruikelijk is na een versierde initiaal is niet overgenomen in de transcriptie
De Middelnederlandse woorden of begrippen die in het moderne Nederlands niet meer voorkomen of een andere betekenis hebben, zijn via een voetnota van een verklaring voorzien. Voor deze vertalingen is gebruikgemaakt van het Vroegmiddelnederlands Woordenboek[1], van het Middelnederlandsch Woordenboek[2], en van het Oudnederlands Woordenboek.[3] Deze werkenzijn te raadplegen op: Taalbank Nederlands, http://www.inl.nl(general) en http://gtb.inl.nl(application). Voetnota's worden niet systematisch herhaald; als dus op folio 1 een voetnota bij bv. 'bedi' wordt opgenomen wordt dit achteraf niet steeds herhaald.
De verklarende teksten in het Middelnederlandsch Woordenboek zijn in oude spelling (en oude zegswijze) gesteld. Dus woorden zoals 'vleeschelijke liefde' zijn rechtstreeks uit het betrokken woordenboek overgenomen. De verklaringen zijn, wat spelling betreft, zoveel mogelijk omgezet naar modern Nederlands, maar inhoudelijk is de verklaring meestal ongewijzigd overgenomen.
Dit is een project 'in uitvoering'. Het afschrift zal aangevuld worden naargelang het vertaalwerk vordert. Er zijn 194 folio's in het handschrift. Het zal dus nog even duren eer de ganse Rijmbijbel hier te vinden zal zijn.
Inhoud
[bewerken]- Genesis begint bij vers 1 en gaat tot en met vers 3339.
- Exodus begint bij vers 3340 en gaat tot en met vers 5171.
- Leviticus begint bij vers 5173 en gaat tot en met vers 5396.
- Numeri begint bij vers 5396 en gaat tot en met vers 6280.
- Deuteronomium begint bij vers 6281 en gaat tot en met vers 6401.
- Jozua begint bij vers 6401 en gaat tot en met vers 7039.
- Rechters begint bij vers 7040 en gaat tot en met vers 8373.
- Koningen
- De Historia Scholastica heeft niet dezelfde indeling als de Hebreeuwse Bijbel. Het boek van heeft 4 boeken koningen in plaats van twee. De indeling is als volgt:
- - 1 Koningen (1 Samuel), verzen: 8373 – 9726
- - 2 Koningen (2 Samuel), verzen: 9727 -10792
- - 3 Koningen (1 Koningen), verzen: 10793 – 12880
- - 4 Koningen (2 Koningen), verzen: 12881 – 14698
- In de Historia Scholastica wordt het boek Tobias gevolgd door het boek Ezechiel. In deze versie van de Rijmbijbel beslaat het boek Ezechiel slechts een veertigtal verzen (16105 - 16148). We hebben dit niet als een apart boek toegevoegd.
- Ook de boeken Tobias, Daniël, Judith en Esther worden in dit handschrift niet als aparte boeken behandeld.Bij andere boeken wordt het begin van een nieuw boek aangegeven door een margeversiering. Dit is niet het geval tussen deze boeken. Tobias begint op 14969 en eindigt in vers 16107, Ezechiël gaat van vers 16108 tot en met 16148.
- Daniël begint bij vers 16149 en gaat tot en met vers 17288.
- Judith begint bij vers 17289 en gaat tot en met vers 17840.
- Esther begint bij vers 17841 en gaat tot en met vers 18292.
- 1 Maccabeeën begint bij vers 18293 en gaat tot en met vers -----.
Referenties
[bewerken]- ↑ VMNW: Vroegmiddelnederlands Woordenboek. Red. W.J.J. Pijnenburg, K.H. van Dalen-Oskam, K.A.C. Depuydt, T.H. Schoonheim. Leiden: Instituut voor Nederlandse Lexicologie, 2001.
- ↑ MNW: Middelnederlandsch Woordenboek. Red. E. Verwijs en J.Verdam. ’s-Gravenhage: Martinus Nijhoff, 1885-1952.
- ↑ ONW: Oudnederlands Woordenboek. Red. T.H. Schoonheim, K. Louwen, M.A. Mooijaart, W.J.J. Pijnenburg en A. Quak. Leiden: Instituut voor Nederlandse Lexicologie.