Rijmbijbel/1 Koningen

Rechters 2 Koningen

f49v

Der coninghe boec die gaet hier an

Die ieremias die heilighe man

8375

Versamerde ende selve screef

Daer die ieeste van samson bleef

So tellet dese ieeste mi

Dat tien tiden ∙i∙ heli

Rechtre was in israel

8380

Ende pape was hi also wel

Indien tiden horter na

Was ∙i∙ man hiet elkana

In ramata^[1] woendi in die port

Diemen in dewangelie hort

8385

Aramathia oec nomen

Hi was van levi oec comen

Levi wan caat^[2] ende hi daer naer

Wan isuar^[3] waentmen dats waer

Aarons oem ende moyses

8390

Dus mogedi wel merken des

Dat hi van aaron niet en quam

Daer die wet die papen af nam

Die neghentiende van levi

Was elkana gelovets mi

8395

Hi hadde ∙i∙ wiif hiet anna

An hare so wan dese elkana

∙I∙ kint dat hiet samuel

Omme dat si tonsen here wel

Hare bede hadden gedaen

8400

Hevet die name ontfaen

Ende doe tkint gespaent was

Dancte anna gode aldas

Ende dede tkint in sylo dragen

Heli die pape was van dagen

8405

Ende hem diende samuel

Die iongelinc scone ende wel

Van hem spreect iosefus onwaer

Dat doe hi hadde xii iaer

Dat hi profeteerde doe

8410

Samuel dat was wel vroe

Eli die hadde quade kinder

Die lagen biden wiiven ginder

Die ten tabernacle quamen

Ende daer si die offerande of namen

8415

Die vader en scaltse niet sere

Bedi so sende onse here

Tote heli sinen ingel den bode

Die hem dus an sprac van gode

Ende seide dart gheslachte diins vader

8420

Aarons dat soude algader

In miin huus dienen ende lesen

Nu moet bliven en mach niet wesen

Mar die mi dient dien sal ic eren

Ende die mi onwaert dien sal ic deren

8425

Dier dine so salmen vele verslaen

Dine ii sonen sonder waen

Sellen bede sterven in ∙i∙ daghe

Aldus wort hem vorseit die plaghe

Ende wet dat hiit sere ontgalt

8430

Dat hi sine kinder niene scalt

Heli was out ende sach niet wel

Hi ende dat kint samuel

Lagen bede seghetmen mi

Ons heren tabernacle bi

8435

In ∙i∙ camere oec daer an

Mettien riep die ionghe man

Onse here daer al openbare

Mar hi waende dat heli ware

Hem haeste hi ende liep

8440

Te eli ende vragede twi hi riep

Ende hi seide hi en riep niet

Ende hi wonderde wats gesciet

Ende hi sprac ganc liggen neder

Doe riepen onse here echt daer weder

8445

Noch ∙ii∙ warf samuel liep

Te heli ende vragede twi hi riep

So dat heli pensde openbare

Dattie stemme ons heren ware

Ende seide ganc liggen neder

8450

Ende oftmen die echt roept weder

So antwort her hort diin knecht

Doe riep onse here echt

Hi seide alst hem hely hiet

Ende hi seide hem al tverdriet

8455

Dat hi heli ende sine kinden

Wel cortelike soude sinden

Smargiins vragede ely den kinde

Wat wondre god hem ane sinde

Ende tkint seit hem altemale

8460

Hely sprac gods es die tale

Dat hi wille dat moet wesen

f50r

Samuel die wies na desen

Ende al tvolc van israel

Wisten dies die waerheit wel

8465

Dat samuel met groter eren

Warachtich prophete ware ons heren

Daer na quamen in corten tiden

Die filistene tenen stride

Ende dat volc van israel

8470

Quam daer iegen also wel

Israel verloes upten velde

iiii∙M man met ghewelde

Doe seiden die oude liden do

Ga wi halen in sylo

8475

Ons heren arke ende bedi

Dat hi in stride met ons si

Doe brochten si die arke ginder

Daer mede quamen elys kinder

Ofni ende fines^[4]

8480

Entie vader bad hem des

Dat si om geen keren dochten

En ware of si darke brochten

Doe dat heidiin diet vernam

Dattie arke int here quam

8485

Troesten si hem te vechten sere

Omme dliif ende om die ere

Ende sloegen af dien van israel

Xxx∙M liede wel

Ende vingen die arke ginder

8490

Oec bleven doot elys ∙ii∙ kinder

Doe die wiich dus was verloren

Quam ∙i∙ man van beniamin geboren

Die brachte die mare in sylo

Hely sat anden wech onvro

8495

Ende was om darke vervaert

Ende doet hem geseit wart

Dat sine kinder waren doot

Ende des volcx ∙i∙ scare groot

Dat liet hi algader gaen

8500

Doemen seide darke es gevaen

Viel hi neder van daer hi sat

Den hals ontwe omme dat

Siins soens wiif die met kinde ginc

Doemen haer seide die dinc

8505

Ghenas soe eens kints van sere

Ende hadt vii maende en nemmere

Ghedragen doemen die niemare^[5]

Tehare brochte also sware

Icabot^[6] soet heeten dede

8510

Dat luut rouwe ende serichede

Hely die hadde ∙xl∙ iaer

Dlant berecht wet vor waer

Ende was van aaron geboren

Aaron als wi bescreven horen

8515

Liet ∙i∙ sone hiet eleasar

Ende ∙i∙ andren hiet ytamar

Eleazar was na den vader

Bisscop over tvolc algader

Na hem siin sone finees

8520

∙I∙ groet man gelovet des

Daer na bisscop fines sone

Abiesar so hiet die gone

Doe abiesars sone busi

Doe busis sone ∙i∙ hiet ely

8525

Hely bestont desen oec niet

Mar dat hely dit siet

Om dat hi was van ytamar

Wies broeder was eleazar

Wart hi bisscop wast cracht of recht

8530

Mar sine ofcomen verlorent echt

In elys tiden was van den latinen

Eneas sone ende lavinen

Coninc ∙i∙ hiet silius

Siin broeder hiet achanius

8535

Die arvede hem dat lant allene

Want silius siin sone was clene

Nu willic an die ieeste keren

Die filistene namen darke ons heren

Ende droegense in die stede asoth

8540

Voer dagon haren afgod

Haren god te groter eren

Smorgins vonden die heren

Dagonne liggende onwaerde

Voer die arke uptie aerde

8545

Geliic of sine wilden anebeden

Doe setten sine in sire steden

Sanders dages vondsine gevelt

Ende af gheslegen mit gewelt

Hoeft ende hant uptie scille^[7]

8550

Hier omme eist dat nieman en wille

Die in azot te monstre^[8] gaen

Uptie zille^[9] tarden^[10] ofte staen

Doe plagede onse here god

f50v

Die liede sere van asot.

8555

So dat hem die darme hingen

Beneden die hem ute gingen

Ende muse quamen uter erden

Die hare darme verteerden

Mettien si tesamen daden

8560

Prencen vive van ∙v∙ steden

Om te nemen an hem raet

Die papen seiden ghi doet quaet

Want wildi doen als farao dede

Sent die arke weder thare stede

8565

Ende oec sonder gifte niet

Legter bi oft ghiit gebiet

Van goude ∙v∙ vingherline

Ende ∙v∙ muse van goude fine

Te boeten over onse ∙v∙ steden

8570

Daer toe seget iosefus mede

Dat si ∙v∙ gebeelden van goude

Daer bis setten dor haer houde^[11]

Ende settense up ∙i∙ niewen wagen

∙ii∙ coen die nie hadden gedragen

8575

Ioc ende calvere sogende mede

Bonden si daer an ter stede

Ende haer calvere lieten si thuus

Doe seiden die papen hort na uus

Gaen die coen recht ende wel

8580

Iegen dat lant van israel

So dede ons darke dat verdriet

Ende gaen si uten weghe yet

So quamt ons van andren zaken

Doe dedemen als die papen spraken

8585

Die coen gingen hare sraten

Sere briscende utermaten

Den rechten wech te betsames^[12]

Ende wet wel dat ∙i∙ porte es

Also als ict hebbe gehort

8590

Die den papen toe behort

Die vander steden sneden coren

Ende die wagen daer wi af horen

Bleef staen als hi ter stede quam

Teerst dat tvolc darke vernam

8595

So settensise up ∙i∙ stene

Den wagen hievwen^[13] si allene^[14]

Ende bernden daer voer onsen here

Beide die coien dor sine ere

Die van betsames si daden

8600

Offerande daer voren met scaden

Daer bleven lxx heren groot

Van betsames vor die arke doot

Ende M andre om dat si bloot

Darke sagen dat god verboot

8605

Die van betsames waren vervaert

Ende senden te cariathiarim^[15] waer

Dat si di arke halen souden

Si haeldense met groter vrouden

Ende voerdense teens mans huus

8610

Aminadab^[16] hiet hi teltmen uus

Ende eleazaruse sinen sone

Maecten si pape up tgone

Dat hise bewachten soude daer

Daer was siearke xx iaer

8615

Ende vii maende ende nemmee

Was so int lant van filistee

Ende dat volc van israel

Hilt hem doe an gode wel

Samuel sach dat tvolc keerde

8620

An gode enten elcman^[17] eerde

Hi seide weren in massat varen

Ic sal vor u bidden te waren

Ende die si daer te gader quamen

Die filistiene diet vernamen

8625

Dat volc was al onbewaert

Traken si alle te massat waert

Doe vreeschstent die van israel

Ende seiden here samuel

Bid god dat hi ons niet si gram

8630

Samuel nam ∙i∙ sugende lam

Ende offerde vor hem onsen here

Ende aneriepen harde sere

Doe hi angode riep

Dat here daer te gader liep

8635

Ende god dest donnren in die lucht

Die arde^[18] benede doe hadsi vrucht

Die filistiene die arde ondede

Doe vlo elc te sire stede

Entie israelsche scaren

8640

Iagedense uten lande te waren

Ende sloeger harde vele doot

Samuel leide ∙i∙ steen groot

Daer haer lande comen over een

Dat bleef hetende die helpe steen

8645

Also lange alse levede samuel

f51r

Sone quamen in israel

Die filistene nembermere

Samuel bleef rechtre ende here

Doe samuel was out van dagen

8650

Entie last niet mochte dragen

Beval hi den last sinen kinden

Mar si waren die tgelt minden

Ende namen van rechte miede^[19]

Doe quamen gemene die liede

8655

Ende eescheden ∙i∙ coninc daer

Dat wort was samuelle swaer

Doch biden raden van onsen here

So bad hi dat tvolc kere

Hi sal hem ∙i∙ coninc geven

8660

Nu hort hoet daer toe wert bedreven

∙I∙ man van beniamin comen

Die cys^[20] hiet alse boeken nomen

Hadde ∙i∙ sone die saul hiet

Onder dat isrelsch diet

8665

Ne was geen langher na der ieesten

Cys hadde verloren sine beesten

Ende hietse sinen sone soeken

Saul sochtse in allen broeken^[21]

Aldaer hise niene vant

8670

So dat hi quam in samuels lant

In ramatha^[22] in ene sine port

Ende teerst dat hi quam bet vort

Datten samuel wel sach an

Seide onse here dits de man

8675

Dien ic ten coninc kiesen hiete

Al daer so bat die profete

Saulle dat hi met hem at

Oec seide hi hem mede al dat

Dattie beesten waren vonden

8680

Aldaer festierdhine ten stonde

Sanders dages als hi wech ginc

Ghebrochte hi den ionghelinc

Samuel die drouch ∙i∙ vat

Ende heilighe olie in dat

8685

Ende goetse saulle up siin hovet

Ende custen des gelovet

Ende seide di heeft met groter ere

God gemaect coninc ende here

Ende prence over die arve siin

8690

Ende dit sal wesen diin teykiin

Alstu best gegaen van mi

Sultu rachels grave bi

ii man sien die sellen tien stonden

Seggen die beesten siin vonden

8695

Hem drien saltu gemoeten daer

Die sellen bringen dats waer

iii hoekine ∙iii∙ broet ende wiin

Nem ∙ii∙ broet te hem die siin diin

Daer na saltu gemoeten saen

8700

∙I∙ trop van propheten gegaen

Die gode loven ende eren

Daer sal in di die geeft ons heren

Comen oec ter selver stede

Entu sult profetieren mede

8705

Entat verstaet wel ende bekent

Di eerst oec dat heilige convent

Stichte gode te dienen wel

Dat was die goede samuel

Daer na scieden dese twe

8710

Ende het ghevel min no mee

Dan also samuel vorseide

Saul ginc wech over heide

Samuel omboet na dat

Alle die liede vander stat

8715

Ende dede ginder warpen tlot

Also alst wilde onse here god

So vielt up tvolc van beniamin

Saul die wiste datmen him

Soeken soude ende was ontgaen

8720

Samuel dedene soeken saen

Men vanten onder liede

Lanxt was hi van alden diede

Vanden scouderen up waert

Samuel sprac sie harwaert^[23]

8725

Dats die god coes van hemelrike

Siet hiers nieman siin gelike

f51v

Al tvolc sonder somich dul^[24]

Loefde den coninc saul

Daer na over ∙i∙ maent so was

8730

Dattie coninc van amon naas^[25]

Besat^[26] iaber galaat^[27]

Dats ∙i∙ israelsche stat

Die porters spraken om verdingen^[28]

Naas sprac ic salt gehingen^[29]

8735

U versoenen ende gedogen

Mar het moet costen uwe ogen

Si seiden verst^[30] ons vii daghe

Wi sellen om al onse mage

Senden int lant van israel

8740

Help si ons niet wet dan wel

Wi sellen ute tote u comen

Dus es die verste genomen

Die boden quamen daer na

Tote saul in gabaa

8745

Ende doemen die mare bediede

Weenden sere alle die liede

Ende doe saul horde die saghe

Beloefdi in den derden daghe

Hem te helpen uter noot

8750

Doe sloechi sine ossen doot

Ende seide wi so in israel

Na mi ende na samuel

Niet en volget na dit doen

Dus salmen sine ossen doen

8755

Doe trac al tvolc tere scare

Ghelic oft als ∙i∙ man ware

Ccc dusent man te waren

Daer maecte saul of iii scaren

Ende quam als ∙i∙ ridder coene

8760

Tylic in haer pauwelioene

Ende sloech tvolc van amon doot

Ende dede hem scade harde groot

Doe seide tvolc waer siin die gone

Die seiden dat saul cys sone

8765

Haer coninc niet soude wesen

Men dodese dats recht na desen

Mar saul liets niet gescien

Samuel ende dat volc mettien

Leedense in galgala

8770

Daer sacreerden si daer na

Saule anderwarf ter crone

Ende setten in sinen trone

Samuel sprac dese dinc

Nu hebdi heren ∙i∙ coninc

8775

Ghi hebt versteken^[31] gode ende mi

Siet hier litekiin bidi

Dat u god in erren moede

∙I∙ coninc niet gaf tuwen goede

Hets oevst^[32] dat weet menich man

8780

Nu sal ic gode roepen an

Hi sal doen vallen groot onweder

Hagel donre doen comen neder

Ende talreerst dat samuel bat

Doe gesciede daer al dat

8785

Doe wert al tvolc vervaert

Ende seide bidt te gode waert

Vor ons om onse misdaden

Dat wi om ∙i∙ coninc baden

Samuel sprac u es messciet^[33]

8790

Mar sceet altoos van gode niet

So behoudi liif ende ziele

Wart oec dat anders geviele

Ghi en u coninc hoe dat coemt

Blevet sekerlike verdoemt

8795

Saul was goedertieren ende sochte

Doemen ter cronen brochte

∙ii∙ iaer berechti harde wel

Dat lantscap van israel

Mar altiit vort ende meer der naer

8800

Was hi fel ende harde swaer

Hi coes ute dien van israel

iii dusent man starc ende snel

Iegen tvolc dat heydiin was

Ende siin sone ionathas

8805

Die wan af den filistinen

∙I∙ veste mit groter pinen

Ende dat volc van israel dat wart

Sere vechtende up die filistiene ter vaert

Die filistiene quamen striden

8810

Met ∙M∙ wagene tien tiden

Ende met vii∙M heren up tvelt

Ende tvolc te voet was ongetelt

Saul voer in galgala

Ende hiet hem tvolc comen na

8815

Samuel omboet hi mede

Dat hi besochte met sire bede

An gode wat siin wille ware

Mar tvolc ontvlo hem al van vare

f52r

Om datment wiste ende vernam

8820

Dat samuel daer niet en quam

Binnen vii dagen als men hem bad

Doe saul versach algader dat

Dede hi upten ∙vii∙ dach

Offerande alsmen doe plach

8825

Ende als dofferande was gedaen

So quam samuel selve saen

Ende scalten dat hem gesciede

Saul sprac doe dese liede

Ontvloen mi entu ne quaems niet

8830

Ende ic ontsach mi groot verdriet

Wilden mi di viande bestaen

Inne hadde eerst sacrificie gedaen

Doe seide samuel diin rike

En wast nemmermeer sekerlike

8835

Mar god heeft versien ∙i∙ man

Na sire herten hi sal aldan

Berechten sine liede wel

Dus sciet saul ende samuel

Saul entie sine gingen

8840

Iegen die viande na dese dingen

vi∙C lesic datter wel was

Ende siin sone ionathas

In al israel ic wille ghiit weet

So en was geen yser gesmeet

8845

Die filistiene haddent so bewaert

Men maecte hem spere no swaert

Dages alsi striits hadden gere

Ne hadsi scilt no spere

In althere siit seker das

8850

Sonder an saul ende an ionathas

Daer dede hi halen met groten ghere^[34]

Ons heren arke in dat here

Eens dages so soude ionathas

Gaen sien hoet gescepen was

8855

Daer sine viande doe lagen

Ende talreerst dat sine sagen

Seiden si comt hare tons waert

Ende ionathas was onvervaert

Die berch was steil daer si lagen

8860

Hi croep upwert daer siit toe sagen

Uptie voete ende uptie hande

Ende god vervaerde die viande

Siin seriant quam na gecropen

Ende doe si mochten gincsi lopen

8865

Si sloegher daer wel xx doot

Doe wert die roeringhe groot

In dat here ende si vloen saen

Oec ginc elc andren slaen

So dat sauls spiers sagen

8870

Die viande vlien ende iagen

Ende si seident haren here

Die daer af min no mere

Wiste van siins soens vaert

Eer hire omme vragende waert

8875

Doe volgede hi den vianden naer

Entie ioden die dor den vaer

Ghevloen waren hier ende ginder

Quamen onde hare kinder

So dat daer saul gewan

8880

Tesamen x dusent man

Ende hi verboot saen uptie doot

Dat nieman ate clene no groot

Des dages eer hi gewroken ware

Dit was vander heidine scare

8885

Doe volgeden si na met gewout

Ende dat volc quam in ∙i∙ wout

Daer si wel vele hoenichs sagen

Mar nieman dorst an hem dragen

So vele dat siis hadden geten

8890

Ionathase deet nieman weten

Dat siin vader hadde verboden

Ende at des hoenichs tesine noden

Ende hem verbliide therte ende ogen

Ende als hem sine gesellen togen

8895

Dat ghebod van sinen here

Doe en wilde hiis nembermere

Oec so lachterde hi tgebod

Ende seide so helpe mi god

Hadde dat volc gheeten ere

8900

Men hadde des volcs geslegen mere

Savonts was dat volc so moede

Dat si vleesch aten metten bloede

Ende dat was iegen die wet

Mar saul deet begaden^[35] bet

8905

Hi deet hem persen met ∙i∙ stene

Dat bloet uut suver ende rene

Ende hi deet hem also sieden

Na die wet van haren lieden

Doe maecte saul een outaer

8910

Ende offerde gode al daer

f52v

Nachts wilde hi die viande bestaen^[36]

Mar die pape hiet hem saen

Datmen eerst an gode vrage

No binder^[37] nacht no binden dage

8915

Ende antworde niet onse here

Doe swoer die coninc saul sere

Dat god sweech om yemans sonden

Alware siin sone mede vonden

Ionathas al sonder bliif^[38]

8920

Het soude hem costen dliif

Doe werpmen tlot alst zede was

Ende het viel daer up ionathas

Saul seide du heefs misdaen

Nu lie^[39] der misdaet vele saen

8925

Ionathas sprac en weet niet el

Dan dat mi gistren gevel

So at ic honich so help mi god

Onwetende iegen u gebod

Doe swoer saul hi souden doden

8930

Mar tvolc halp hem uten noden

Ende namen met groter cracht

Wantmen bi hem zege vacht^[40]

Saul bleef coninc inden lande

Ende verwan elc siins sine viande

8935

Nieman mochten weder staen

iiii sonen hadde hi sonder waen

Iesui ^[41] melcisua^[42] ionathas

Ende isboset die sint^[43] coninc was

Dochtre hadde hi daer toe twe

8940

Merol^[44] ende michol ende nemmmee

Siin hiet^[45] oec alschinem^[46]

Siin marschalc dat as met hem

Dat was abner siins oems sone

Stout ende coene was die gone

8945

Tien tiden so quam samuel

Tehem ende seide merke wel

God hieti nu hoer sine tale

Dat verderves altemale

Die van amalech gemene

8950

Beesten wiif groot ende clene

So dats met ∙i∙ oge ontgaet

Omdat si waren so quaet

Dien van israel altesamen

Doe si ute egypten quamen

8955

Doe gaderde saul siin here

cc dusent man ter were

Van israel met hem mit crachte

Ende ∙x∙ dusent van iudas geslachte

Ende voer in der viande lant

8960

Aldaer leesmen dat hi vant

Van ietros geslachte liede

Daer ic hier te voren af diede

Want moyses wiif siin dochter was

Dien lieden seidi als ict las

8965

Comt uten volke van amalec

Dat ghi niet valt in haer strec

Ghi waert ghewillich ende niet fel

Den goeden volke van israel

Doe si van egypten quamen

8970

Rumden si dat lant te samen

Ende bleven mere ende minder

Onder die israelsche kinder

Ende saul destrueerde al dlant

Al sloechiit doot dat hi vant

8975

Mar agad^[47] den coninc liet hi leven

Dus heeft hi gods ghebod begeven

Onse here seide tote samuel

Mi es leet dat mi ghevel

Dat ic saule die crone gaf

8980

Die miins gebods dus staet af

Samuel bad vor hem dare

Mettien quam hem die niemare^[48]

Dat saul was in camelo^[49]

En hadde condelike^[50] also

8985

∙I∙ tekiin up gerecht des zegen

Alse die hoeverdighe plegen

Hi voer tehem ende scalten sere

Dat hi daer weder onsen here

Yeman leven liete daer int lant

8990

Doe ontsculdichde hi hem tehant

Dattie liede te gods offerande

Die feeste hilden vanden lande

Samuel sprac onderhorichede^[51]

Es vor gode beter mede

8995

Dan offerande van eygiin diede

God heeft genoechte^[52] in goede liede

Niet up dofferande sonder waen

Saul sprac ic hebbe misdaen

Drach dese misdaet vor mi

9000

Samuel sprac god heeft di

Van hem verworpen coninc te sine

Nu vort meer over de sine

f53r

Samuel wilde danen sceden

Mar saul hilten biden cleden

9005

Samuels mantel scorde ontwe

Doe seide samuel noch mee

God heeft gescoert van di dien rike

Dat diin geslachte ewelike

Ontarvet blivet bi desen dingen

9010

Samuel dede den coninc bringen

Agad die daer was gevaen

Ende sneden al in sticken saen

Ende ginc thuus in ramatha

Te saulle kerdi niet daer na

9015

Doch bewendi lange saulle

Als die vroede doen die dulle

Mar god seide ic here di

Ganc toten goeden ysay

Sacrere sine sone enen

9020

Te coninghe ende laet diin wenen

Samuel ginc te betlehem

Ende droech ∙i∙ calvekiin met hem

Dat hi gode offeren soude

Ysay quam tehem die oude

9025

Ende brochte vorden outaer

Sine ses sone aldaer

Doe samuel den oudsten sach

Daer doget ende scoenheit an lach

Pensdi dit sal die coninc wesen

9030

God sprac en houti niet an desen

In hebbe niet temmen^[53] lone

Tvolc vercoren na sine scone

Marbi der doget wes gewesse

Dus ontseitse god alle sesse

9035

Doe sprac samuel tote ysay

Heefstu nemmeer kinder sech mi

Ia ic sprac hi noch ∙i∙ knecht

Die die scaep up tvelt berecht

Ende samuel die hieten halen

9040

Dat was david dus horic talen

Die siden drouch met eren crone

David was roet blont ende scone

Ende samuel die sacreerden daer

Ende die heilighe gheest dats waer

9045

Gaf hem gratie ende volleest^[54]

Saul verloes den heiligen geest

Ende in hem so voer die viant^[55]

Die hem dede menighen pant^[56]

Doe rieden hem sine knapen dat

9050

Dat hi dade in enighe stat

Soeken ∙i∙ die harpen conde

Hem soude tebet^[57] siin tallen stonde

Alse die quade geest hem besate

Hi soude dan varen sire strate

9055

Also als ons die boeke togen

Vele siinre die niet gedogen

Ne mogen soete melodie

Na die scrifture eist dat ic lie^[58]

So datden coninc was gewiist

9060

David ende in dien gepriist

Dat hi conste harpen wel

Scone was hi ende sinen vianden fel

So datter saul omme sende

Ende weltiit^[59] datten die viant scende

9065

Saulle hadhi te sachter vele

Van davids harpen ende van sinen spelen

Ende alsene dan die duvel liet

So leestmen dat david sciet

Van hem ende voer weder ten vader

9070

Dus eist gescreven altegader

Nu salmen merken ende horen

Hoe dese david was geboren

Uten volke van israel

Iacob wan dat weetmen wel

9075

An lien sinen sone iudas

Die there tiit daer comen was

Dat hi van thamar sire snare^[60]

ii kinder wan mar van hare

En wisti niet dat soet was

9080

Doe soe der kinder genas

Hiet soe teen phares^[61] dander sara^[62]

Die selve phares wan derna

Esron^[63] ende esron wan aram^[64]

Daer aminadap^[65] af quam

9085

Naason^[66] was aminadaps sone

Die selve naason was die gone

Die prence was van iudas geslachte

Doe si egypten met crachte

Rumden ende si alle tesamen

9090

Dor die rode zee quamen

Ende naason die wan ∙i∙ kint

Dat salamon^[67] geheten was sint

Salmon won booz den here

Daer sider an met groter ere

f53v

9095

Huwede ∙i∙ wiif als wiit horen.

Die riic^[68] hiet van moab^[69] geboren

Ende wart dor ons heren minne

Van heidine volke iodinne

An hare wan hi na die wet

9100

∙I∙ sone hiet obet^[70]

Obet die wan oec ysay

Daer die scrifture af tellet mi

Dat hi mede iesse^[71] hiet

Dies di wet ne twifelt niet

9105

Was des coninx davids vader

Dus quam siin geslachte algader

Vort sal ic u maken vroet

Hoe ihesus dat heilighe bloet

Van desen geslachte quam

9110

Dar ic die redene eerst af nam

In dien tiden wat sals mee

Vergaderde tvolc van filistee

Tegen israel testride

Ende saul an dander side

9115

Doe quamer ∙i∙ hiet goliat

Van geth^[72] geboren uter stat

Dien die scrifture bastaert heet

Want siin moeder als ict weet

Was uten ioden geboren

9120

Ende siin vader als wiit horen

Was ∙i∙ heidiin ende ∙i∙ gygant

Ende selve die felle tyrant

Die was lanc vi cubitus^[73]

Ende ∙i∙ palme^[74] wi lesen dus

9125

Den ioden boet hi groten scamp^[75]

Ende boot met sinen live camp

Verwon hi dat si eygiin bleven

Ende name hem yeman siin leven

So bleven eygiin die filistien

9130

Dit boet hi ∙xl∙ dage over een

Daer hi stont tusschen ∙ii∙ scaren

Davids oudste broer te waren

Was in den striit aldaer gesint

Iesse die nam david siin kint

9135

Ende sendet ten broeder dare

Tesiene hoet met hem ware

Alse david te hem quam

Ende hi goliase vernam

Den camp te bieden alse hi eerst dede

9140

Docht hem grote wonderlichede

Datter nieman nam den striit

Marmen seithem daer ter tiit

Diene verwonne sekerlike

Die coninc souden maken rike

9145

Ende hem sine dochter geven

Doe stoet siin broeder beneven

Diene horde daer omme vragen

Ende scalten ende wilden versagen

Dat hi den striit niet en name

9150

Want hi vruchte sine misquame^[76]

So dat saul verhorde dat

Dat hem davids camps vermat^[77]

Ende deden voer hem comen echt

David sprac here ic diin knecht

9155

Ic vechte iegen den filisteen

Mar die coninc seide neen

Du best alteionc ∙i∙ kint

David sprac twifelt niet een twint

Ic selve here diin gersoen^[78]

9160

Ic sloech den bere enten lyoen

Daer si miin vee wilden verbiten

Men sal ons niet dat verwiten

Dese onbesneden filisteen

Ic doe hem als ic dede hem tween

9165

Saul deden an siin harnasch

David die snel was ende rasch

Enten wapine niet en conde

Stortese af aldaer ter stonde

Hi nam sinen harde stoc allene

9170

Ende ∙v∙ harde keselstene

Di hi in sine scarpe dede

Ende sine slingre nam hi mede

Ende ginc ten gygante waert

Golias die hadde ontwaert

9175

Ende vragede ochti ∙i∙ hont ware

Dat hi den stoc brochte dare

Doe sprac david die degen vri

Du coms met wapine te mi

Ende ic come in die name gods

9180

Dien du groten lachter^[79] bods

Elcman sal weten uptie arde

Niet in wapine no in swarde

Bescarmt god siin volc allene

Doe warphine met ∙i∙ stene

9185

Den rose^[80] int hoeft voren

Dat hem doe moste scoren^[81]

f54r

Den andren steen den darden mede

Warp hi indie selve stede

Ende golias viel uptie aerde

9190

David ginc tes rosen swaerde

Ende sloeger hem mede af thoeft

Theidin volc vlo des gheloeft

Doe die starke gygant was doot

Doe ghesciede bliscap groot

9195

Tote acharon siin si geiaget

Dies den ioden wel behaget

Dese slingre bediet marie

Die edel maget entie vrie

Entie steen die daer uut sloech

9200

Bediet hem die noyt en loech

Ende golias bediet den viant

Die eerst den raet van sonden vant

Hadden niet die steen gerocht^[82]

Wi waren eygiin ende vercocht

9205

Onder hem bleven embermere

Marien moghe wiis danken sere

Die ons den steen gedroech

Dies menige salige ziele loech

Alse david uten stride keerde

9210

Daerne meinch omme eerde

Doe vragede die coninc dare

Wanne^[83] david geboren ware

Hi en kennets niet want die viant

Die haddene in siin bedwanc

9215

Hi dwancken so in sinen sin

Dat hi gedochte vele temin

David antworde vor die gone

Dat hi ware ysays sone

Daer vermindene^[84] ionathas

9220

Die sconinc sauls sone was

Davite so dat elc daer dede

Den andren hulde ende vrede

Mar doe si uten wighe keerden

Quamen die vrouwen die saule eerden

9225

Uten steden die voer hem sprongen

Ende dansten ende songen

Saul velder ∙M∙ ter neder

Die mageden antworden weder

Ende david x dusent man

9230

Alse saul dat marken began

Datmen davite gaf die ere

Wart hine hatende harde sere

Ende ontsach hem des sekerlike

Bi hem te verliesen siin conincrike

9235

Hier omme wart hi gevreest

Eens quam in hem die quade geest

Ende david die sloech die harpe

Saul nam ∙i∙ glavie^[85] scarpe

Ende waende davite doden also

9240

Mar david tehant ontvlo

Doch dat hi hem versoende also

Entie coninc maectene vro

Ende over M ridders here

Ende seide wes stout ende vecht sere

9245

Ic sal di merol mire dochter geven

Saul pensde hi sal siin leven

Verlopen daer omme in ∙i∙ striit

Nochtan gaf hi in corter tiit

Die dochter ∙i∙ andren man

9250

Ende hi loech davite daer an

Mar die ioncste die michol hiet

Beloefdi hem om anders niet

Dan hi sloege ∙c∙ filisteen

Ende bracht hem liitekiin^[86] over een

9255

Doe ginc david met sire scare

In nacharon ende sloech aldare

∙cc∙ man daer vander stede

Ende sneet hem af haer manlichede

Teliiteken dat volc was heidiin

9260

Want die ioden besneden siin

Doe gaf hi hem die dochter daer

Mar emmer haethine vorwaer

So dat hine ionathase hiet slaen

Diet davite wel dede verstaen

9265

Oec sprac hi den vader an

Here seithi ∙i∙ onnosel^[87] man

f54v

Die tvolc van israel verloeste

Ende in menigher noot vertroeste

Die haeti ende ne weet die zake

9270

Ende wilt uwe dochter wedewe maken

So dat saul liet vallen neder

Den niit ende david quam weder

Daer na nam david enen striit

Ende sloegher so vele ter tiit

9275

Der filistiene dat wonder was

Mar saul die beniide das

Ende wilde david slaen te doot

So dat hi hem cume ontscoot

Saul dede siin huus beringen^[88]

9280

Michol vernam vanden dingen

Ende halp hem dat hi dliif ontdroech

Dit was den vader leet ghenoech

David ontvlo ende quam daer na

Te samuelle in ramatha

9285

Ende beclagede hem daer der sorgen

Daerne god uut moste borgen^[89]

Doe leeden samuel ter scaren

Aldaer die gods propheten waren

Saul vernam waer david ware

9290

Hi sende sine boden dare

Ende doe si quamen daer ter stede

Worden si profeterende mede

Noch deder saul ii scaren gaen

Om dat si davider souden verslaen

9295

Ende teniet dat si daer quamen

Worden si propheterende te samen

Doe ginc hi darwart al gram

Ende talreerst dat hi daer quam

Wart hi propheterende mede

9300

David saggene aldaer ter stede

Mar saul wiste niet van das

Doe vlo david tote ionathas

Hi beloefde hem dat hi soude

Seggen wattie vader woude

9305

Te hem waert weder goet so quaet

So dat saul merct ende verstaet

Dat hi sprac an davids side

Hi scaltene ende was onblide

Ende sprac te sine verwite

9310

Minstu ysays sone davite

Levet hi du bliifs ontarvet

Bringen mi dat hiit bestarvet

Hets recht want hiis heeft verdient

Ionathas sprac alse die vrient

9315

Twi soudemen doden omme niet

Saul die greep ∙i∙ spiet^[90]

Hie wilden steken mar hi ontvlo

Ionathan ende was onvro

Dat hi des dages niet en at

9320

Hi ginc te davite daer hi sat

Ende seide hem die niemare

Bede weenden si wel sware

Ionathas bad daer davite

Dat nembermeer ware quite

9325

Haer vrientscap ende daer ne teware

So hiet hine te gode varen

David ontvlo siins sweer strec

In nobe^[91] tote achimalec^[92]

Die pape was van ely geboren

9330

Daer wi af screven te voren

Mar hi bat den pape broot

Die pape gaft hem dor de noot

Broet dat boerde ter taflen ons heren

Daer hem niemen an moste keren

9335

Hi en ware pape oft papen genoot

Mar men breect die wet dor de noot

Die pape was al bewaert

Van wapine mar tgoede swaert

Dat golias hadde gewesen

9340

Gaf hem die pape als wi lesen

In nobe was die pape ons heren

Tien tiden als die boeke leren

Quam sauls knape hiet doech^[93]

Die ginder hadde sinen wech

9345

Beloeft ende sine bede vaert

Ende sach tbroet genen ende swaert

Ende doe vlo david altehant

Van nobe inder heidine lant

En haddi niet met liste ontgaen

9350

Daer haddene saul gedaen vaen

Doe vlo hi ten coninc naas^[94]

Die int lant van amon here was

Daer quamen sine mage tehem

Tgeslachte van betlehem

9355

Die van iudas waren geboren

Ende alle die gene die te voren

Met onrechte van saul scieden

Daer haddi tere scare lieden

f55r

Cccc die hem waren hout

9360

Vader ende moeder waren out

Liet hi int lant van amon mede

Onthier^[95] ende hi hadde vrede

Daer na kerde david te lande

Teerst dat hi saule bekande

9365

Sochthine in woude ende in woistine

Doe seide saul toten sinen

Ghi van beniamins geslachte

Es nieman die miins lachter^[96] achte

Ysays sone sal hiit so keren

9370

Dat hi sal u emmer onteren

Doe sprac dohech^[97] van ydume

Ic sach davite in nobe

Tote den pape achimalech

Ende gaf hem broot in den wech

9375

Ende daer toe golias swaert

Saul balch ten pape waert

Ende slougher lxxxv doot

Papen ende papen ghenoot

Dohech deet mar saul hiet

9380

Nobe dan ghenas oec niet

Want hem allen nam hi dliif

Beesten man ende wiif

Aldus wast gesent van gode

Tote ely ende bi sinen bode

9385

Dat siin geslachte soude siin verdorven

Nu heeft saul aldus verworven

Abimalechs sone hi ontvlo

Abiathar hiet hi ende oec doe

Drochi met hem efoth dat cleet

9390

Dat moyses hadde gereet

Ende quam aldaer dar davit lach

Ende seide hem siin hant gheslach

Bi mire scout sprac david saen

So hebben si die doot ontfaen

9395

Nu salen vort met mi bliven

Die di slaet sal mi ontliven

Hier na quam davite mare

Dattie filistiene al dare

∙I∙ stat na hadden te stort

9400

Ceysa^[98] so hietmen die port

Doe ginc hi bi ons heren rade

Ende dede harde groten scade

Den heidine ende sconfieretse mede

Ende ginc liggen in die stede

9405

Daer hadden saul na gevaen

Mar hi rumde de stede saen

Ende voer daert bet woester was

Daer quam tehem ionathas

Ende si vernuweden daer ter steden

9410

Die vrientscap van hem beden

Ionathas sprac van israel

Wardstu coninc dat wetic wel

Oec weet miin vader hoe datsi

Ic blive die vorste oec na di

9415

Met deser tale siin si versceden

Sekerlike onder hem beden

Doch so heeft saul verstaen

Waer david henen es gegaen

Ende beringheden^[99] met ∙i∙ somme^[100]

9420

Ghenen hogen berch al omme

So dat david in sorge was

Mar saul quam niemare das

Dattie heidine waren int lant

Dus moet hi laten sinen viant

9425

Al sout hem in therte deren

Ende siins selves lant verweren

David sciet van danen bedi

Ende voer liggen in engaddi

Dat lant was van roetsen vast

9430

In engaddi leesmen dat wast

Boem daer die balseme hanct ane

∙I∙ deel na wiingaerts gedane^[101]

Ic waent nu doude heeft benomen

Saul so es na davite comen

9435

Met drie dusent diene sochten

Daer cume ∙i∙ man crupen mochte

So dat hi in ∙i∙ hole ginc

Om tedoene al sulke dinc

Als die rechte nature gebiet

9440

David was daer al wistiis niet

Doe seiden die knapen tot davite

God dies die wille maken quite

Heefti nu dinen viant

Ghegeven in dine hant

9445

David dede hem els geen leet

Dan hi van sinen mantel sneet

∙I∙ scroede^[102] smal ende ginc vander stede

Oec sloechi vor siin herte mede

Daer hi ten sinen weder quam

9450

Murmeerden^[103] si ende waren gram

f55v

So dat oec was vervaert

Dat si souden ten coninc waert

Hi swoer sloegen niet in ∙i∙ stride

God ocht mit evele in corten tiden

9455

Hets waerlic vermidic^[104] siins mere

Hi seide god wel lieve here

En laet mi niet dat gescien

Dat ic miin hant doe an dien

Die te coninc es gewiit

9460

Ende met sacramente ghebenediit

Alle stildhise met deser dinc

Ende doe saul uten hole ginc

Volgedem david ende riep sere

Ende seide coninc wel lieve here

9465

Ende saul die sach achter weder

Ende david neech ter erden neder

Ende seide twi houtsen haren raet

Die van di mi seggen quaet

Sie goet liiteken an diin cleet

9470

Ende merc hoe ic die vermeet

Mettien saul wenen began

Ende sprac du best die rechter man

God salt di lonen ende bi desen

Weetic dat du salt coninc wesen

9475

Swere dattu na mi met crachte

Niet verslaes mine geslachte

David swoert al openbare

Saul kerde met sire scare

Tien tiden starf samuel

9480

Entie gene van israael

Beweenden sine doot

Si groevene clene ende groot

In sine port tote ramata

Ende david die vlo daer na

9485

In die woistine van pharan^[105]

Daer woende nabal^[106] ∙i∙ rike man

Die van calef^[107] geboren was

David dede hem bidden das

Want si dicke nabals herden

9490

Van menigen verliese bewerden

Daer si in diewoistine lagen

Dat si in den goeden dagen

Hem sende yet ter spise waert

Nabal scalt ende hadt onwaert

9495

Ende seide men machse wassen sien

Die knechte die haren here ontvlien

So datmen david den lachter

Seide diemen hem sprac van achter

Doe swoer david hi sout al doot

9500

Slaen clene ende groot

Ende ginc met hem cccc ech

Daer nabals wiif quam in den wech

Met prosente hem teghemoete

Die vrouwe was wiis van worden soete

9505

Ende daer toe scone ende bequame

Abygail was hare name

Wiis so was die vrouwe dan

Ende sie bad over den dullen man

Die scone vrouwe bediet marie

9510

Die van menigher partie

Ons verbidt^[108] ende oec ontbint^[109]

Iegen haer verbolgen kint

Ende geeft haer doget in prosente

Daer wi biden parlemente

9515

Alle sellen ontgaen ende genesen

Van hare eist dat wi hier lesen

Mar doe nabaal dat vernam

Dat david hadde gesiin gram

Haddi die sorge so groot

9520

Dat hi bleef binnen ∙x∙ dagen doot

Ende david nam die vrouwe

Om hare doget om hare trouwe

Want saul hem siin wiif onthilt

Ende gafse ∙i∙ andren met gewilt

9525

Echt vreeschede saul dat

In wat steden davit sat

Hi nam met hem iii∙M man

Want hi wildene striden an

Ende logierde bider montanien

9530

Nachts ginc david in de companien^[110]

Hem en was oec nieman bi

Dan siin neve abysay^[111]

Ins coninc tente so quam stille

Abysay sach sinen wille

9535

Tvolc sliep nu hort siin spreken

Nu laet mi den coninc dor steken

So si wi dan uut alre noot

Mar david die wederboet

Om tsacrament dat hi ontfinc

9540

Mar hi hiet hem dese dinc

Nem dat vat daer twater in es

Enten scacht^[112] ic bidde di des

f56r

Die te sinen hoefden staet

Dan eist tiit datmen wech gaet

9545

Dit namen si ende gingen dane

Doe si quamen ter roetsen ane

Riep david sere utermaten

Abner sauls drossate^[113]

Ende oec an al dat here groot

9550

Ende riep ghi ssit kinder der doot

Dat ghi den coninc niet en wacht

Siet hier siin vat ende sine scacht

Saul es diene eerst bekint

Ende seide bestu dat lieve kint

9555

David die daer roept so sere

Ay here seyt hi min here

Twi vokgestu na dus dinen knecht

Saul sprac ic hebbe onrecht

Kere in doe di nemmer quaet

9560

David sprac siet waer hi staet

Des coninx vat ende siin spere

Come yeman ende haelt uten here

Ghebenediit so moesu siin

Dattu spaers dat leven miin

9565

Sprac saul ende sciet vanden velde

Entie sinen valden velde

David ende sine ∙dc∙ man

Vloen onder die filistiene dan

Om dat hi saulle ontsach

9570

Achys^[114] onthildene^[115] uptien dach

Die die crone droech van ghet

In cyselec heefthine geset

Om dat hi hem daer onthelde

David voer roven met gewelde

9575

Uptie heidine met sine vane^[116]

Ende emmer dede hi te verstane

Achise den coninc over waer

Dat hi rovede up sinen swaer

Tien tiden quamen over een

9580

Vergadert die filistien

Iegen disraelsche scaren

Achys hiet davite varen

Mede ende seide hoet mi miin leven

Saul heeft sine vane verheven

9585

Up gelboe^[117] met israel

Doot was die goede samuel

Hort hier wonder hoet vaert

Saul die coninc was vervaert

An gode dat hi vragen hiet

9590

Mar god en antworde hem niet

Ten sinen sprac die arme keitiif

Soect mi yewer^[118] doch ∙i∙ wiif

Die dan hevet ∙i∙ fiton^[119]

Dat meent ∙i∙ wiif die can doen

9595

Dattie dode mensche verriist

Fiton als die lettre wiist

Hie die const die hiet aldus

Ende vant ∙i∙ man hiet finus^[120]

Nu hadde saul daer te voren

9600

Alle die toveraers doen storen

Die waren in al siin lant

Datmer niewer ∙i∙ ne vant

Diere af const als ict las

Sonder die abners moeder was

9605

So dat si hem gewiist wart

Saul ginc nachts dar waert

Hem derden bevaen^[121] in noden

Verwec mi sprac hi ∙i∙ doden

Dien ic selve noemen sal

9610

Soe sprac ne weetstu tongheval

Dat samuel heeft gedaen

Die met sulker dinc omme gaen

Wiltu mi doen ontliiven mede

Mar die coninc swoer haer vrede

9615

Ende seide verwec mi samuel

Dwiif dede als daer toe bevel

Ende doe soe sach den heiligen man

Quam haer ∙i∙ vaer so groot an

So riep twi heefstu dit gedaen

9620

Du best saul ic hebt verstaen

Saul sprac siit onversaget

Mar segt mi wat ghi saget

So sprac ∙i∙ sconen ouden man

Eens papen mantel heeft hi an

9625

Doe verhorde dit saul wel

An hare dat was samuel

Ende hi neech ende heeft gheseit

Twi daetstu mi desen arbeit

Dattu mi weckes vander doot

9630

Saul sprac het dede noot

Ic ben bedroevet nu ten tiden

Die filistiene wille up mi striden

Ende god ne antwort mi altoes niet

Samuel sprac twi ne vragestu yet

f56v

9635

An mi want doe god van di sciet

Hi sal di doen dat hi gebiet

Hi sal di des riken maken quite

Ende geven dat seker davite

Morgiin du ende dine kinder

9640

Sult doot siin als wi siin ginder

Hier of twifelt menigen meest

Selc seit dat die quade geest

Diere sprac ende sulc logent das

Ende seget dat sine ziele was

9645

Sulc siin lichame dus en es geen man

Diet te vollen gegronden can

Doe saul horde die niemare

Viel hi terneder na vare

Ende keerde wederint here stille

9650

Want het ware siin onwille

Mocht yeman weten ofte verstaen

Dat hi ter wikelerse was gegaen

Israael entie heidine mede

Versameden toter wiich stede

9655

Mar doe die hoge filistine

Davite sagen entie sine

Ne wilden si om gene dinge

Dat hi methem te wighe ginge

Ende david keerde in cyselech

9660

Doe quam hem mare in den wech

Dattie stat verloren ware

Entie van amalech die scare

Ghevaen voerden die liede int lant

Entoe porte ware oec verbrant

9665

David ende siin volc was erre ^[122]

Biden rade van abyatherre

Die was pape ende god weten liet

Volgede hem dat iodsche diet

Ende beringedense daer si saten

9670

Die van amalec ende aten

Ende sloegense daer ter steden

Datter mar ccc ontreden

Ende nam den roef altemale

Dus wrac hi die stede wale

9675

Nu teser selver tiit

Was die wiich entie striit

Tusschen saule ende sine viande

Saul dies vroet was ende bekande

Dat hi des dages sterven soude

9680

Haeste hi ter doot als die boude

Want die stoute hebben onwaert

Van vrese te sine vervaert

Ende gaen ter doot alst ware spel

Ende dit betaemt den coninc wel

9685

Ende die moet also coene wesen

Dat hiis cume can genesen

Om desine te troesten wel

Doe vlo tvolc van israel

In gelboe daer die wiich was

9690

Daer bleef die coninc ionathas

Ende sine ii kinder ter stont

Ende saul was sere gewont

Doch dat hi sinen knape bat

Slach mi doot hier ter stat

9695

Dat dit onbesceden^[123] diet

Met minen live spotten niet

Die knecht en wilde hi was vervaert

Saul die vel up siin swaert

So moede was hi horen wi spreken

9700

Hine mochte hem selve niet dor steken

Dus bleef hi doot daer ter stede

Also dede die sciltknecht mede

Dat was doech dese scilt knecht

Die almalech iegen recht

9705

Ende andre papen sloech te doot

Omme dat hem saul geboet

Ende dattene david hadde leet

Sone dorst hi leven niet god weet

Daer starf alsauls meisiniede

9710

Die daer waren daert gesciede

Saul starf in sine sonden

Omme dat hi ten lesten stonden

Raet socht ant quade wiif

Bedi nam hem god siin liif

9715

Dese sonde acht menich clene

Hi bliift ontarvet gemene

Van ardschen goede ende van hemelrike

Diere hem an hout sekerlike

Saul was coninc xx iaer

9720

In sine tiden wet vor waer

Datter latine coninc was

∙I∙ hiet cylius eneas

Die vierde ende van troien comen

Gescrevene es oec van hem somen

9725

Dat omerus tien tiden was

Die grote clerc die vele las

Nota's

1. ramata: Ramataïm-Sofim, stad in het gebergte van Efraïm. In het OT Rama of Ramataïm-Sofim, en in het NT Arimatea genoemd. De ligging van deze stad, waar Samuël woonde, is niet precies bekend.
2. caat: Kehat (Vulg./Hist.Schol. Caath), zoon van Levi en vader van Amram, de vader van Mozes. Bijbel: Ex 6:16, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.II.
3. isuar: Jishar (Vulg. Isaar, Isuar; Hist.Schol. Isaar), zoon van Kehat. In Ex 6:17 wordt hij genoemd na Amram, een andere zoon van Kehat en vader van Aäron en Mozes. Bijbel: Ex 6:17, Hist.Schol. Lib.Ex. Cap.XII
4. Hophni en Phineas waren de corrupte zoons van Eli, de prieter waarbij de profeet Samuel opgroeide.
5. niemare: Bericht, tijding, nieuws.
6. icabot: Ikabod (Vulg./Hist.Schol. Ichabod), lett. 'zonder eer'; postume zoon van Pinechas, een zoon van Eli. Deze naam was voor verschillende kopiisten van Maerlants Rijmb. een probleem. David (Rijmb., ed. David, vs. 8565) geeft de volgende varianten: ithboseth, itbolech, ytholiech, itaboth. Zelf leest hij icaboth.
7. scille: van zille: drempel
8. monstre: tempel, klooster
9. zille: drempel
10. tarden: treden, stappen op
11. houde: hier in de betekenis van hulde
12. betsames: Bet-Semes (Vulg./Hist.Schol. Bethsames), stad ten westen van Jeruzalem. Bijbel: Joz 15:10, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.VIII.
13. hieuwen: van houwen: in stukken hakken
14. allene : moet eigenelijk ‘al clene’ zijn; kopiëerfout
15. cariathiarim: Kirjat-Jearim (Vulg./Hist.Schol. Cariathiarim), stad in Juda. Bijbel: 1 S 7:1, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.VIII
16. aminadab: Amminadab (Vulg. Aminadab), zoon van Aram. Hij was voorvader van David. Bijbel: Mt 1:4
17. elcman: iedereen
18. arde: op een sterke of krachtige wijze, vandaar ook in hoge mate, zeer.
19. miede: hier in de betekenis van: geschenk in geld dat men iemand geeft om hem gunstig te stemmen, omkoopsom.
20. cys: Kis (Vulg. Cis), vader van Saul. Bijbel: 1 S 9:1
21. broeke: broec: hier in de betekenis van: Laagland, laaggeleden weiland, weiland.
22. ramatha: Ramataïm-Sofim, stad in het gebergte van Efraïm. In het OT Rama of Ramataïm-Sofim, en in het NT Arimatea genoemd. De ligging van deze stad, waar Samuël woonde, is niet precies bekend.
23. harwaert: herwaerts, hierheen
24. Al tvolc sonder somich dul: al het volk uitgezonderd een enkele dwaas
25. naas: Nachas (Vulg./Hist.Schol. Naas), koning der Ammonieten ten tijde van Samuël. Bijbel: 1 S 11:1, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XII
26. besat: van besetten: bezetten; belegeren; lastigvallen
27. iaber galaat: Jabes (Vulg. Iabisgalaad; Hist.Schol. Jabes Galaad), plaats in Gilead. In de Vulg. wordt deze plaats regelmatig Iabesgalaad of Iabisgalaad genoemd. Dit wsch. ter onderscheiding van een plaats Iabes in Juda. Bijbel: Ri 21:8, Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.XXII
28. verdingen: afkopen, loskopen.
29. gehingen: gedogen, toestaan.
30. verst: van versten: uitstel geven
31. versteken: hier in de betekenis van verstoten
32. oevst: oogst
33. messciet: van messcien: Overkomen, gebeuren. M.b.t. tegenspoed, kwaad, nadelige gevolgen.
34. groten ghere: zeer ijverig
35. begaden: regelen, zorgen voor
36. bestaen: aanvallen, belagen
37. bin: binnen de grenzen van; binder samentrekking van bin met der
38. bliif: uitstel, twijfel
39. lie: van liën: hier in de betekenis van bekennen
40. zege vacht: van vechten; in de verbinding seghe vechten: de overwinning behalen
41. jesui: Jiswi (Vulg. Iesui; Hist.Schol. Jessui), zoon van Saul. Bijbel: 1 S 14:49, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XIV
42. melcisua; Malkisua (Vulg./Hist.Schol. Melchisua), zoon van Saul. Bijbel: 1 S 14:49, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XIV
43. sint: hier in de betekenis van daarna
44. merol: Merab (Vulg./Hist.Schol. Merob), oudste dochter van Saul. Hoewel ze aan David beloofd was, huwelijkte haar vader haar aan een ander uit. Bijbel: 1 S 14:49, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XIV
45. siin hiet: zou moeten zijn ‘siin wiif hiet’
46. alschinem: Achinoam (Vulg. Ahinoem; Hist.Schol. Achinoam), vrouw van Saul. bijbel: 1 S 14:50, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XIV
47. agad: Agag (Vulg./Hist.Schol. Agag), koning van Amalek ten tijde van Saul. Bijbel: Nu 24:7, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XV
48. niemare: bericht; gerucht; faam; rumoer
49. camelo: Karmel (Vulg. Carmelum (acc.); Hist.Schol. in carmelo), plaats in Juda, twaalf kilometer ten zuidoosten van Hebron. Bijbel: 1 S 15:12, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XV
50. condelike: Op trotse, hoogmoedige wijze; overmoedig.
51. onderhorichede: gehoorzaamheid
52. genoechte hebben: behagen hebben, welgevallen hebben
53. temmen: van ‘te hebben’ ??
54. volleest: (Geestelijke) kracht, (geestelijke) macht.
55. viant: hier in de betekenis van de duivel
56. pant: In de verbinding pant doen: Kwellen
57. bet: hier in de betekenis van: met, in gezelschap van.
58. lie: van liën in de betekenis van vertellen
59. weltiit: van welctiit: op welke tijd, wanneer
60. snare: schoondochter, schoonzus
61. phares: Peres (Vulg. Phares), zoon van Juda en Tamar, voorvader van David. Bijbel: 1 Kr 2:4
62. sara: Zerach (Vulg. Zara), tweelingbroer van Peres. Hun vader was Juda, die hen verwekte bij zijn schoondochter, de weduwe Tamar. Niet aangetroffen in Hist.Schol. Lib.I Reg.Cap.XVI-XVII. Bijbel: Gn 38:30
63. esron: Chesron (Vulg. Esrom), zoon van Peres, voorvader van Jezus. Bijbel: Mt 1:3
64. aram: Aram (Vulg. Aram), zoon van Chesron en vader van Amminadab, voorvader van Jezus Christus. Deze persoon wordt niet genoemd in de Hist.Schol., vgl. Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XVI-XVII. bijbel: Mt 1:3-4
65. aminadap: Amminadab (Vulg. Aminadab), zoon van Aram. Hij was voorvader van David. Bijbel: Mt 1:4
66. naason: Nachson (Vulg. Naasson), zoon van Amminadab (I), voorvader van David. De drie vindplaatsen in de Rijmb. staan in een passage die niet teruggaat op de Hist.Schol. (vgl. Lib.I Reg. Cap.XVI-XVII). Bijbel: Rt 4:20.
67. salamon: Salmon (Vulg. Salma, Salmon; Hist.Schol. Salmon), vader van Boaz en voorvader van Jezus. Bijbel: Ruth 4:20 en Mt 1:4, Hist.Schol. Lib.Jos. Cap.V
68. riic: kopiëerfout, zou Ruth moeten zijn. Ruths geschiedenis wordt beschreven in het gelijknamige bijbelboek Ruth. Als Moabitische huwde Ruth met een van de zonen van Naomi. Na het overlijden van haar man vergezelde zij Naomi, die terugreisde naar haar geboorteplaats Bethlehem. Hier huwde zij met Boaz, een verre bloedverwant van Naomi en daardoor iemand die in aanmerking kwam om een leviraatshuwelijk te sluiten. Hun zoon Obed werd de vader van Isaï, waaruit David, de koning van Israël voortkwam. Ruth wordt in het Nieuwe Testament door Matteüs en Lucas genoemd in het voorgeslacht van Jezus Christus.
69. moab: Moab (Vulg./Hist.Schol. Moab), zoon van Lot bij diens oudste dochter, stamvader van de Moabieten. Bijbel: Gn 19:37, Hist.Schol. Lib.Gen. Cap.LIV.
70. obet: Obed (Vulg. Obed), zoon van Boaz en Ruth. Bijbel: Rt 4:17
71. iesse: Jesse (Vulg. Iesse; Hist.Schol. Isai), in het evangelie van Lucas de naam van de vader van David. In het OT heet hij Isaï. Bijbel: Lc 3:32; vgl. Rt 4:22, Hist.Schol. Lib.I. Reg. Cap.XVI
72. geth: Gat (Vulg./Hist.Schol. Geth), plaats in Kanaän. Goliat was uit deze plaats afkomstig. Bijbel: 1 S 17:4, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XXV
73. cubitus: El, lengtemaat van ca. 70 cm.
74. palme: Breedte/lengte van een handpalm.
75. scamp: Beschimping, spot, smaad, (het) uitjouwen.
76. misquame: ongeval; ongemak; last; smet
77. vermat: van vermeten: zich verstouten te doen, wagen.
78. gersoen: Knaap, schildknaap, edelknaap, page
79. lachter: schande; ellende; smaad; schandelijke daad
80. rose: (rese) Reus, gigant, bijzonder groot persoon.
81. dat hem doe moste scoren: wat er moest scheuren ontbreekt hier, vgl. met: ‘Dat hem dat been moeste scoren’ Rijmb. p. 222, r. 16-18, West-Vlaanderen, 1285’
82. gerocht: van geraken: raken, treffen
83. wanne: hier in de betekenis van wanneer, op het ogenblik dat.
84. vermindene: van verminnen: liefhebben; verliefd worden op; vriendschap opvatten voor
85. glavie: Lans, speer.
86. liitekiin: Zichtbaar bewijs, kenteken.
87. onnosel: onschuldig
88. beringen: hier in de betekenis van omsingelen, insluiten
89. borgen: hier in de betekenis van beschermen, redden
90. spiet: Lans, speer, werpspies.
91. nobe: Nob (Vulg./Hist.Schol. Nobe), plaats in Israël. Op de vlucht voor Saul zocht David in het daar gevestigde heiligdom zijn toevlucht. Uit woede over de hulp die David geboden werd, moordde Saul daarop de stad uit. Bijbel: 1 S 21:1, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XX
92. Achimelek (Vulg. Achimelech; Hist.Schol. Abimelech (sic)), priester te Nob. Hij gaf David heilig brood en werd daarom op bevel van Saul gedood. bijbel: 1 S 21:1, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XX
93. Doëg (Vulg. Doec; Hist.Schol. Doeg), opzichter over de herders van Saul. Hij is de man die Achimelech en de priesters van Nob doodde op bevel van Saul.bijbel: 1 S 21:7,22:9-19 Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XXII
94. naas: Nachas (Vulg./Hist.Schol. Naas), koning der Ammonieten ten tijde van Samuël. Bijbel: 1 S 11:1, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XII
95. onthier: totdat.
96. lachter: als toestand: schande, gekrenkte eer.
97. dohec: Doëg (Vulg. Doec; Hist.Schol. Doeg), opzichter over de herders van Saul. Bijbel: 1 S 21:7, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XXII
98. ceysa: Keïla (Vulg. Ceila; Hist.Schol. Ceilam (acc.)), stad in Juda. Bijbel: 1 S 23:1, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XXII.
99. beringheden: beringhede hem: van beringhen: omsingelen
100. somme: een aantal, een groep
101. gedane: Gedaante, uiterlijke vorm.
102. scroede: Strook, band, afgeknipt of afgesneden stuk stof.
103. murmeerden: van murmeren: mopperen
104. vermidic: van vermiden: sparen, in leven laten.
105. pharan: Paran (Vulg. Pharan; Hist.Schol. Pharam (acc.)), woestijnstreek in Israël tussen Midjan en Egypte. Bijbel: Nu 10:11, Hist.Schol. Lib.Num. Cap.XIII
106. Nabal (Vulg./Hist.Schol. Nabal), man van Abigaïl. Hij weigerde David voedsel te verstrekken, toen deze daarom vroeg. Zijn vrouw Abigaïl maakte deze onbeleefdheid goed. bijbel: 1 S 25:3, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XXIV
107. Calef wordt verder nergens vermeld, misschien wordt hier de verspieder bedoeld die met Jozua uit het beloofde land terugkwam met positieve verhalen.
108. verbidden: Met een persoon als object: (iem.) door gebeden of voorspraak bevrijden
109. ontbinden: hier in de betekenis van: Bevrijden (van), ontslaan (van), soms meer bep. bevrijden van zonden: absolveren.
110. companien: Veld, vlakte, het vlakke veld
111. Abysay was een zoon van de Zeruiah (of Zerula), zuster van David.
112. scacht: speer
113. drossate: hofmaarschalk/hofmeester; rentmeester; legeraanvoerder; hoge ambtenaar;
114. achys: Akis (Vulg./Hist.Schol. Achis), koning van Gat ten tijde van Saul. Bijbel: 1 S 21:10, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap. XXV
115. onthildene: onthilde hem, van onthouden: huisvesten, onderdak verlenen, bij zich houden.
116. vane: hier in de betekenis van: onder een vaandel geschaarde groep, afdeling.
117. gelboe: Gilboa (Vulg./Hist.Schol. (montes) Gelboe), noordelijke uitloper van het gebergte van Efraïm. Hier vond de veldslag plaats waarin Saul en zijn zonen door de Filistijnen gedood werden. De legende dat het er zelden of nooit regent komt voort uit de vervloeking van David (2 S 1:21) 'Bergen van Gilboa, noch dauw, noch regen zij op u'. Bijbel: 1 S 28:1-25, Hist.Schol. Lib.II Reg. Cap.I.
118. yewer: ergens
119. fiton: vermogen doden op te wekken
120. fitus: Pythius (Hist.Schol. Pythius), persoon die de kunst om doden op te wekken zou hebben uitgevonden. bijbel: Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XXVI
121. bevaen: vangen; verstrikken; binden; bereiken; omvangen; omringen; beslaan;
122. erre: spijtig, boos, dol
123. onbesceden: moet onbesneden zijn: onbesneden; vandaar: niet-joods; heidens; onbeschaafd.