Sinne- en minnebeelden V
| ← Liefde bedeckt veel sonden | Sinne- en minnebeelden (1627) door Jacob Cats | Kent eer ghy mint → |
| Uitgegeven in Rotterdam door Victor van Waesberge. |
[ 26 ]
QVOD NON NORIS, NON AMES.
V.
_(14745860484).jpg)
HESIOD. Τήν δέ µαλιστα γαμείν ή τισ σεθεν έγγύθι ναίει
IIαντα µαλ' άµφίσ ίδών.
Omnia valde circumspiciens.
PETRA. DE REMED. UTRIUS. FORT. LIB. I.
Multos amantes credulitas sua circumvenit, libenter enim credunt quod optant
Kent,eer ghy mint.
Hy sprack, wat moyer dingh! en, snder lang te gapen.
Greep hy het inden arm; ey siet! daer is de quant,
Aen hayr en baert versenght, en in het vleys ghebrant.
Komt u wat selsaems voor, al schijnent moye saecken,
En gheeft u niet terstont om die te willen raecken;
Te vatten metter handt yet datmen niet en kent,
Heeft menigh man bedot, en menigh wijf gheschent.
Quod non noris, non ames.
Pan furit, & flammis oscula ferre parat:
Quantus, ait, nitor hic! (nondum cognoverat ignem)
Et ruit, & læsas vix trahit inde manus.
Stulte puer, blande qui lumine captus ocelli
Nil, nisi quanto dabis basia, corde moves,
Dum, quid ames videas, properatos differ amores:
Heu ! scelerata Venus, cum celerata venit.
Qui en haste se marie, a loisir se repent.
Il a pris mal a Pan d'aymer sans cognoissance.
Qui ose son bouillon humer hastivement,
Sans doubte, il bruslera sa bouche bien souvent.
[ 28 ]
Neeringhe sonder verstandt, verlies voor de handt.
Hy was terstont verlieft, en gingh een kusjen stelen.
Hy riep; wat schoonder dingh! maer doen hy naerder quam,
Ghevoeld' hy metter daet de nepen vande vlam.
Al ketelt Venus wicht aen uwe domme sinnen,
En weest noch evenwel niet haestigh om te minnen.
Maer ofje, hout of trout, soo keurt, en kent den gront,
Want al wie veerdich suypt ghewis die brant den mont.
Ab ignotis abstinendum.
Et nunquam viso plebs rudis igne stupet;
Pan furit, & flamme miser inflammatus amore
Oscula sestinans, non iteranda, dedit.
Pulchra licet tibi res videatur, e utilis, hospes,
Cura sit ignaras abstinuisse manus.
Discat inexpertis sapiens dissidere rebus,
Insidijs novitas semper amica fuit.
Fol ne croit, tant qu'il reçoit.
Escrie tout ravy, o chose plus que belle !
Et va baiser le feu, mais bien tost s'en repent.
Tout, ce que ne cognois, ne touche brusquement.
AB IGNOTIS ABSTINENDVM.
Animacula quædam, & in his apes, araneæ, formicæ, conchae, denique saxa & lucernæ, tempestatem quidem praesentiunt, signisque non obscuris eandem indicant; humani verò ingenij tanta est tenuitas, ut non modò futura non prospicere, verum ea quæ ante pedes sunt videre vix possit. Cui malo obviam euntes prudentiores mortalium, ad omnia, quæ inopina nobis obveniunt, non nisi pedetentim ac lento gradu accedendum esse sedulo monent, cum nova omnia insignem vim nocendi habeant, si illotis (quod dicitur) manibus attingantur. Utique cùm bruta insolitum quiddam ac præter ipsorum morem aggrediuntur, mergi videlicet stagna aut maria fugiunt, formicæ ova proferunt, lumbrici è terrâ fugiunt, futuræ tempestatis iudicium est. Sic ubi homines novum aliquid ac præter solitum moliuntur, plerumque aliquid monstri alere comperies. Tibi si laqueos istos animus est vitandi, attentus suspensusque ambula, &, si Senecam audis, nihil, nisi quod in oculos incurrit, manifestumque erit, crede. Prudentis enim est, ait Tacitus, tuta ac præsentia, quam nova ac periculosa malle.
CORN. GALLUS.
HORAT. LIB. I. EPIST. 16.
Suspectos laqueos, & opertum milvius hamum
Veelderley gedierten, selfs vande geringste, als byen, mieren, spinnen, mossels en diergelijcke, werden het toekomende onweder niet alleenlijck ghewaer, maer wijsen oock het selve met eenighe voorteyckens aen. Het menschelijc vernuft daerentegen is so schrael, dat het meerendeel niet alleenlijck geen toekomende dingen en weet t'ontdecken, maer selfs geen saken die voor oogen sijn recht t'onderscheyden. Om waer in te voorsien, is geraden geenderhande nieu voorvallende saken aen te slaen, anders als met loode voeten, en geoeffende sinnen, dewijle men sick aen nieuwicheden niet dan al te lichtelick en vergrijpt: also onder de selve veel-tijts een boefjen plach te schuylen. Wanneer het ghedierte buyten ghewoonte yet aenrecht, den duyckelaer namentlijc uyt het water loopt, de mieren haer evers hier en daer slepen, de pieren uyt der aerden vluchten, so volchter gemeentic quaet weder. Oordeelt mede soo van het doen der menschen, en dien volgende, na den raet van Seneca, kruypt in geen gat, of sieter deur. [ 30 ]
1. CORINT. 7. 5.
Dat u de Satan niet en versoecke, om uvve onmaticheyts wille.
En van de felle vlam een spel te willen maecken?
Daer is in alle dingh, daer is een vaste maet,
En tis een wiffe feyl al wat daer over gaet.
Oock reyne liefde selfs komt leelick uyt te vallen,
Als yemant die misbruyckt in ongheregelt mallen.
Want als een echte man is geyl in sijn bedrijf,
Hy valt in hoerery oock met een eyghen wijf.
Ne quid nimis.
Quid, miser ! in flammas & tua damna ruis ?
Omnis amor vehemens, malus est; nimis uxor amare,
Et puer, & genetrix, & pater ipse, potest.
Omnis in alterius (procul hint prætextus amid)
In propria nimius coniuge sordet amor.
Ni modus, & ratio iuvenilibus imperet ausis,
Quisquis es, in propria coniuge mœchus eris.
Et choses bonnes ont leur exces.
L'exces d'amour n'est bon, non mesmes en sa femme:
Qui se comporte au lict plus mollement, que fault,
Au milieu d'un amour sacré se faict ribauld.
[ 31 ]
NE QUID NIMIS.
RRes natura sua optimas solo abusu malas fieri, non solum ratio, sed & usus docet. In re coniugali (ut alia sileam) vereor ne, iuventutis lubrico prolapsu, plurimum peccemus, & in ipso matrimonij opere a matrimonij scopo quam longissimè aberremus; Idque specie (ut ait ille) virtutis, & umbra. Porrò cum Deum, id est spiritum purissimum, auctorem matrimonij laudemus, vel eo admonemur, non esse id intemperantia ac dissoluta libidine conspurcandum. Hanc petulantiam Ambrosius gravi quidem, sed non indigna censura notavit, cum uxoris adulterum vocavit eum, qui in usu coniugali verecundiæ rationem non habet. Sed & aliud esse amasium aliud maritum agere, non ij notarunt, qui uxorem non voluptatis, sed dignitatis nomen esse voluerunt; Romanos & Ethnicos dito, quorum vel Comici veteres ea de re sane iudicant, eorum unus,
Volet sibi obsequentem esse, atque diutinum,
Modicè ac parce eius serviat cupidini.
Lepidè Erasmus poster, non provocare, matronæ est; comiter negare, pudoris; obstinatè recusare, perfidiæ.
Hieronym. Contra Iovian. Lib, z. Cap. 30.
REfert Seneca cognovisse se quendam hominem ornatum, qui exiturus in publicum fascia uxoris pectus colligabat, & ne puncto quidem horæ præsentia eius carere poterat, potionemque nullam sibi, nisi alternis tactam labijs, vir & uxor hauriebant. Alia deinceps non minus inepta facientes, in quæ improvida vis ardentis affectus erumpebat. Origo quidem amoris honesta erat, sed magnitudo deformis; nihil autem interest quam ex honesta causa quis insaniat
DE redene ende ervarentheydt leert ons, dat oock de aldernutste dingen, door het misbruyck alleen, gantsch en al schadelijck werden. 'tIs te beduchten dat wy in de sake des houwelijcx (om andere dinghen te verswijghen) door de hitte des jonckheyts ons dickwils vergrijpen, ende van het eynde des houwelijcx, int werck des houwelijcx selfs, alderverst af dwalen. Wy erkennen God (dat is een gantsch reyn gheestelijck wesen) voor den insetter van dien staet, en daer door alleene dienen wy afghemaent te werden van het selve met onmatighen lust te besoetelen. Ambrosius heeft de ghene die haer hier in verloopen, door een scherpe, nochtans eyghene, maniere van spreken, overspeelders van haer eyghen vrouwen genaemt. De naem van huysvrouwe is voor een naem van weerdicheydt, ende niet van wellust, selfs by de Romeynen, altijts gehouden geweest: haer Poeten hebben dies aengaende goede vermaninghen ghegeven, eene van herlieden seyter aldus
Ghy dient u soo te stellen an.
Dat u begeeren, en zijn lust,
Noy t'eenemael en zy gheblust.
De ghehoude en moeten hun dan niet laten voorstaen, dat hen teghens malcanderen alles gheoorloft is, maer een yeder handele de sijne matelijck, ende met een sekere vriendelijcke stemmicheyt, besittende alsoo sijn vat in heylicheyt, na den raedt des Apostels.