Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Adottione (1)

← De­vo­tie. Aen­dacht, of Yver van Re­li­gie

Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants (1644) door Cesare Ripa et al. Adot­tio­ne. Kinds­aen­ne­min­ge, p. 14-17

Adot­tio­ne nae de Me­dag­lien van den Heer Gio­van. Zara­ti­no Cas­tel­li­ni →

Uitgegeven in Amstelredam door Dirck Pietersz Pers.

[ 14 ]

Adottione. Kindsaenneminge.

EEn aenſienlijcke vrouwe, die in de ſlincker hand een vogel Folica of Oſſifraga heeft, en de rechter hand op den hals van een Iongeling.
      Deſe Aenneminge, nae de meeninge van ſommigen, is een wetlijck werck tot trooſt van die geen kinderen hebben, waer in zy ſchijnen de natuyre te willen volgen; maer aengeſien dieſelve oock geſchiet in die gene die kinderen hebben, ſoo ſoudemen dit aldus konnen ſlechtlijck bepaelen. De Adoptie is een wetlijck werck, waer in men tot een kind ſtelt, die het niet is, alleens of zy de natuyre volgden. M. Æmilius Lepidus vader van Lepidus Triumvir, nam Æmilium Paulum tot ſijn ſoone aen, terwijl ſijn eygen ſoon noch leefde, die ſich nae de Adoptie liet noemen Paulus Æmilius Lepidus. De Keyſer Claudius, nae het ſeggen van Dion, liet nae ſijnen wetlijcken [ 15 ]natuyrlijcken ſoone Britannicum in een bloeyend en friſch ouder, doch was mette vallende ſieckte gequelt; en volgens de natuyre, gelijck Suetonius verhaelt, ſoo quam deſen de regeeringe toe, doch hy liet mede na hem Nero, als een aengenomen ſone, en overſulx quam hem mede, na burgerlijcke reden, een deel van ’t Rijck toe; maer deſe om ’t ſelve alleen in ſekerheyt te beſitten, kreeg een tovereſſe, die Britannico een vijge koockte van ſprinckhaenen, waer van hy onverſiens de vallende ſieckte kreeg, datter de dood nae volgde. De Romeinen ſchreven de Adoptie meer machts als haer toe quam, ſulx dat de aengenomene ſijn eygen bloedverwantſchap verliet, en maeckten bloetvriendſchap mette kinderen, van die haer hadden aengenomen. De Keyſer Claudius deſſelfden daegs als hy Nero tot een ſoone aennam, ſo maeckte hy hem oock tot ſijn ſchoon-ſoone of dochters man, gelijck Dion verhaelt, doch hy dede eerſt ſijn dochter Claudia aennemen in’t geſlachte van de Octaviis, om dat het niet ſoude ſchijnen, dat hy den Broeder aen de Suſter ten houwelijck hadde uytgegeven. Corn. Spinter Roomſch Burgemeeſter ſocht ſynen ſoone in de vergaderinge van de Overprieſters te hebben, die van haer geſlacht waren, maer door dien Fauſtus, de ſoon van Sylla, oock weſende van ’t geſlacht van de Cornelien, in dieſelfde vergaederinge was, en alſoo de wet niet toe liet, datter twee van een huys in waeren, ſoo dede hy ſijnen ſoon aennemen, in het geſlacht van de Manlii Torquati: En in deſer voegen wierden wel de woorden van de wet gevolgt, maer de kracht deſſelven wierde ontbonden. De Adoptie word een ſtatige vrouwe gemaelt, want ſoo men de natuyre wil naebootſen, ſoo kan een minderjaerige niemand aennemen, die ouder is als hy ſelve. Euripides houd in ſijn Menalippe voor geck, die geene kinderen hebbende, vreemde in huys halen, ſeggende, hy bekenne vry geck te weſen, die by gebreck van kinderen vreemde te huys haelt, want als de Goden hen weygeren kinderen te teelen, ſoo behoorden zy dat ſelve lijdſaem te dragen, en den Goden niet te beſchuldigen. Hier tegens is Democritus van gevoelen, dat een vermogend man, een ſoon van eenig vriend behoorde aen te nemen, om dat hy die nae ſijn wenſch kan krijgen, maer iemant die kinderen geteelt heeft, dieſelve moetſe behouden, ſoo alſe zijn, ſchoon zy oock boos en ondeugende waeren. Maer de aennemer kan uyt veele goeden den gemanierſten en deughdſaemsten verkieſen. Waer over Petrarcha in ſijne t’ſamenſprekinge ſeyt, de aenneminge is een dienſtmaegd van de natuyre, deſe is edelder, maer die voorſichtiger; deſe werckt ſonder raed des teelders op lock wel raeck wel, maer die gaet met een vaſt oordeel des aennemers. De Keyſer Severus, roemde dat hy naeliet twee ſoonen Antonini, d’eene Baſſianus en d’ander Geta, beyde van hem geteelt, en dat hy hier in geluckiger was als Antoninus Pius, die twee aengenomene ſoonen naeliet, Verus en M. Antoninus. Maer de vaderlijcke liefde verblinde, en de hoope bedroog hem, want nae ſijn dood was Baſſianus genaemt Caracalla, een ſeer bloetdorſtig menſch, hy doode Getam ſijnen broeder met veele Raedsheeren, en wilde oock ommebrengen de moeder van Geta, om dat zy den dood haeres ſoons beweende: Doch van haere ſchoonheyd overwonnen zijnde, nam haer tot ſijn vrouwe, hoewel datſe ſijn ſtiefmoeder was, ſonder de gedachteniſſe ſijns vaders aen te ſien. Geta was oock in ſijn leven van wreede manieren, onkuysch, gulſig, en des broeders laſteren navolgende, gelijck in Dion te ſien is, alwaer hy ſeyt, deſe Severi ſoons Baſſianus en Geta, zijnde uyt de tucht hares meeſters Plautiani, vingen aen, alles na haer welgevallen te doen, de vrouwen oneerlijck te handelen, de jongens te ſchenden, met onrecht geld te verſamelen, ſich met ſchermers en wagenaers te vergeſellen, en malkanders ondeugdlijcke voetſtappen nae te treden. Hier over ſeyde Spartianus dat ſchier geen groot man, goede en nutte kinderen, die hem gelijck waeren, hadde nagelaten; en dat het veel beter ware geweeſt, dat eenige ſonder kinderen waren geſtorven; en dit ſeyd hy niet alleen, ten aenſien van de natuyrlijcke vaders, maer oock van de vaders der aenneminge, als van Auguſtus die Tiberium, en van Trajanus die Adrianum naeliet: Veel beter ſoudemen dit na Tiberius, van Claudius geſeyt hebben, diewelcke Nero tot een kind aennam, twee booſe en ſchandige Keyſers geworden zijnde door aenneminge. Ten welcken aenſien Adrianus ſeer goed was, een kloeckmoedig, dapper krijgsman, die ſeer veele overwinningen verkreeg. De Adoptie die Auguſtus dede aen Tiberium, daer toe wierde hy gedrongen, ſoo [ 16 ]door ’t overlijden van ſijnen ſoone, als door de moeylijckheyd van Livia ſijn huyſvrouwe, die moeder was van Tiberius, wiens quade zeden Auguſtus anderſins wel bewuſt waren. De wreede manieren van Nero, willen eenige, dat in ’t begin, ſoo niet bekent waren, ſulx datmen in ſijne jonckheyd een goet gevoelen van hem hadde, nemende in de vrye konſten ſeer toe. Vertoonde ſich ſeer meelydig en ſachtſinnig, en wanneer hy het vonnis van eene, die ter dood was verweſen, onderſchrijven ſoude, ſeyde hy, al ſuchtende, utinam neſcirem literas, och dat ick koſte leſen noch ſchrijven. Doch hoe hy dit van herten meende, getuyght ſijn meeſter Seneca in ’t boeck de Clementia of ſachtſinnigheyt. Maer nae de eygen uytwijſinge ſijns levens, wierde hy nae vijf jaeren ſijnder regeeringe geheel onbarmhertig. Van welcke vijf jaeren, de ſeer lofwaerdige Keyſer Trajanus ſeyde, dat niemand beter als Nero hadde geregeert: geduyrende dieſelve, ſoude een yder met hem zijn bedrogen geweeſt, en hem, meer als willig, hebben aengenomen, doch Claudius lette op geen bedrogh, maer nam hem aen op ’t aenhouden van Agrippina, die hy beminde. En hoewel het van nooden is datmen eerſt eenige mudden ſouts met yemand eete, aleermen hem kenne, nadien het alſoo ſwaer is, een ander, als ſich ſelve te kennen, niet te min ſoo heeftmen geſien dat de Keyſers gemeenlijck in haere aenneminge een goede verkieſinge hebben gedaen. I. Caesar dede een goede verkieſinge als hy Auguſtus aennam. Goed was de verkieſinge van Nerva, die Trajanus Adopteerde of aennam: van gelijcken was de verkieſinge van Trajanus, hoewel Spartianus dat alſoo niet toeſtaet, met Adrianus. Goed was de verkieſinge van Adrianus met Lucius Verus, die ſchoon van weſen en vol Koninglijcke ſtatigheyd was, verciert met geleertheyd en groote welſprekentheyd, volmaeckt van verſtande, doch ſwack van lichaem, ’t welck Adrianus oock ſeer wel bekent was, waer over hy dickwils ſeyde, de goden ſullen ons deſen ſlechts op de wereld vertoonen, maer niet lange laten blyven. En als hy daer nae was overleden, riep hy klagende, Och hoe hebben wy op ſoo een krancke muyre geſteunt? en daer door verlooren vier duyſent Sextertien, die wy aen ’t volck en aen den ſoldaeten tot een vreugdefeeſt, over deſe Aenneminge, hebben vereert. Drie andere die van Adrianus waren Aengenomen, zijn oock goed geweeſt, als wanneer hy Marc. Antoninum, Pium en Marc. Aurelium aennam, ſeer waerdige Keyſers: een rechte ſoon van de voorgeſeyde Ceionii, die op eenen ſelfden wagen met Marco Aurelio, ſijnen aengenomenen broeder, triumpheerde. Meer andere Aennemingen van geluckige verkieſingen ſouden wy hier by konnen voegen, maer alſoo geene te boven gaet de aenneminge van Antoninus Pius en van M. Aurelius, ſoo willen wy ’t daer by laten, en komen totte uytlegginge vande beeldeniſſe.
De Folica ſeggen eenige dat duystere roetachtige verwe heeft, andere dat hy uyt den witten ſiet, andere dat hy is deſelve vogel Herodius: En deſen ſchrijven zy oock natuerlijcke dingen toe, die d’ander heeft, maer ſoo de Folica een kuyf op ’t hooft heeft, gelijck Plinius ſeyt, en ſoo de Herodius een valck is, gelijck B. Anglicus ſeyt, ſoo konnen het geen eenderley vogels zijn, want de valck heeft geen kuyf, en deſe Folica, zijnde een watervogel, ſoude ſich ontrent de meeren en ſtilleſtaende wateren houden, gelijck Ariſtoteles ſeyt; doch hier van is verſcheyden gevoelen, als dat het een ſoorte van valcken ſoude weſen als ſperwers, havicken &c. Andere ſeggen dat het een duycker, een meeuw of waterhoen ſoude weſen. Alb. Magnus wil dat de Folica een ſwarte waetervogel zy, die vermaeck heeft in onweer, en daer onder in de zee ſpeelt en ſwemt, wijckt niet van ſijn geboortplaetſe, heeft groote voorraed in ſijn neſt, is gaſtvry en deelt andere vogels daer van mede. Te Romen ſoo word dit een watervogel, Fulica geheeten, die duyſter-aſchgrau is, met een ſwarte nebbe, de pooten als eyndvogels, ’t hoofd ſwart, ſonder kuyf of gekrulde kam.
De Oſſifraga weſende een geſlacht van Arenden, beenbreker geheeten, is oock by Mathiolum aſchgrau afgemaelt. Ariſtoteles ſeyt datſe aſchverwig, witachtig en licht hemelsblau is, grooter als een Arent, waer van verscheyden gevoelen is. De Cardinael Damianus ſeyt, door ’t getuygnis van Plinius en Ariſtoteles, dat de Fulica en Oſſifraga eenderley natuere hebben: want als de Arent hare jongen wreedelijck van hare vaderlijcke erfnis heeft verjaegt, dan neemt zy dieſelve aen, [ 17 ]door een moederlijcke Godvruchtigheyd, en ſteltſe tot mede erven neffens hare kinderen. Door ſoodanige godsdienſtige natuere is de Fulica of Oſſifraga een Sinnebeeld van de Adoptie of Aenneminge, die by de Romeinen seer in ſwang was, als mede d’opvoedinge van ander luyden kinderen, die niet waeren in voogdyſchap, noch in Adoptie, maer waren gehouden als eygen kinderen, en gaven aen dieselve de geſlacht-naemen van haer huys, gelijckmen in vele opschriften by Smetio kan nae ſien. Ia het quam ſoo verre, dat zy de voetſterkinderen tot hare erven en geslachtnaemen opteeckenden, gelijck mede in de opſchriften is te ſien. En daerom hout de beeldniſſe van de Adoptie de rechterhand aen den hals van een aengenomen Iongeling, weſende de omarminge een teycken van vriendlijck onthael en omhelſinge.
Dion ſeyt dat de Aengenomene aennam de bynaeminge des aennemers, doch behielt eene van ſijn vorige naemen, maer eenigſins verandert. Hier van kan men overvloedige getuygeniſſen vinden, gelijck Cajus Octavius, zijnde Auguſtus, die van Iulius Caeſar was aengenomen, wierde genaemt Cajus Iulius Octavianus. En Tiberius Claudius Nero, aengenomen van Octavianus, wierde genaemt Tiberius Iulius Octavianus, ende veele ontallijcke meer, te lang om verhaelen.