Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Colerico

← Vnione Ci­vi­le. Bur­ger­lijcke Een­dracht

Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants (1644) door Cesare Ripa et al., vertaald door Dirck Pietersz Pers Co­le­ri­co. Co­le­ri­co of d’op­loo­pen­de Na­tue­re, door ’t vier af­ge­beelt, p. 74-75

San­guig­no of Bly­gees­ti­ge, door de lucht af­ge­beeld →

Uitgegeven in Amstelredam door Dirck Pietersz Pers.

[ 74 ]

Colerico. Colerico of d’oploopende Natuere, door ’t vier afgebeelt.

EEn mager Ionghman uyten geelen, met een wreed opſicht, weſende bynae naeckt, houdende in de rechter hand een bloot geweer, vaerdigh ſtaende om te vechten. Van de eene ſyde ſal een ſchild op der aerde ſtaen, alwaer een vlamme viers in ’t [ 75 ]midden geſchildert is, en van d’ander ſyde een wreede Leeuwe.
 Mager wort hy geſchildert, om dat Galenus in ſijne grondſtellingen ſeyt, dat de hette in hem d’overhand heeft, diewelcke oorſaecke weſende van ſijne drooghte, ſoo wortſe door de viervlamme uytgedruckt.
 De geelachtige verwe, bediet, dat de heerſchappie van de vochtigheyt des lichaems, ſich dickwijls aen den huyd openbaert. Waer uyt het komt dat de witte verwe het Phlegma of ſlijm bediet, de geele het Colera of de galle, dat is de korſele. Het roode, met het wit vermenght, de Sanguine of blygeeſtige, en het doncker bruyn, de Melancolie of ſwaermoedige aert, nae dat Galenus verklaert.
 Met een wreet geſicht wort hy gemaelt, weſende dit de eygen aert van Colera: ’t welck Ovidius in ſijne Minnekonſt aldus aerdigh uytdruckt:

Van boosheyd ſwelt hy om den kop,
En ’t ſwarte bloed ſtijght d’aders op:
Sijn oogen flickren als een vier,
Soo fel als Stangh of Tygher dier.

’t ſelve ſeght Perſius mede.
 Het bloote ſwaerd, en de vaerdigheyd om te vechten, druckt niet alleen uyt dat de Cholerique genegen is tot twiſt, maer oock tot alle andere wercken, gelijck oock door de viervlammen wort te kennen gegeven, weſende dit het vier eygen, alles te vernielen en te verſmelten.
 Een Iongelingh by nae naeckt, wort hy gemaelt met een ſchild ter ſyden, overmits hy gedreven zijnde door een geweldige drift van ’t gemoed, hy niet eens let op ſijne beſcherminge, maer geeft ſich ſonder oordeel en overlegh in alle gevaer. Daerom ſeght Seneca: Het is een gebreck in de jonge luyden, datſe haere tochten niet konnen breydelen. En daerom ſeght Avicenna ſeer wel, wanneer de daeden werden overgeleyt met rijpheyd des verſtands, ſoo zijn ’t teyckenen van een volmaeckte natuere: maer als zy met een barſt of geweld, ſonder overlegh, geſchieden, ſoo is ’t een teycken van groote hette of brand.
 De Leeuwe worter geſtelt om de wreedheyt en moedigheyt van ’t gemoed uyt te drucken, voortkomende door de oorſaecken alreede geſeyt, daerom wort geſeyt dat de Cholerique den verſtoorden Leeuwe gelijck is, als Alciatus mede verhaelt. Boven dat, is de Leeuwe van Natuere grootmoedigh en mild: van gelijcken wanneer deſe de middelpaelen overtreden, ſoo worden zy verquiſtende, gelijck de Schole van Salerne in haere dichten te kennen geeft:

De korſele Natuer wil yder een verheeren,

Sijn vraeten, langh geſtreckt, en geeſtigh in het leeren:

Verquiſtend en ſeer groots, loos, ſchalck, oock ſtout en licht,

Bedrieghlijck, ſnel en heet, en geel in ’t aengeſicht.