Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Roma (2)

‘Roma, van Theodosius de Alder-Christlijckste Keyser’ door Cesare Ripa

Afkomstig uit Cesare Ripa et al. (1644) Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants, Amstelredam: Dirck Pietersz Pers, p. 236-237. Publiek domein.

[ 236 ]

Roma, van Theodoſius de Alder-Chriſtlijckſte Keyſer.

EEn Vrouwe met een Helmet op ’t hoofd en een Sterre daer achter, houdende in de rechter hand een Globe met het Cruys daer boven, in de ſlincker een lange Spies, daer achter ſtaet een kleynder Spieſſe recht over eynde, met een Schild dat aen haer leunt. Voor haere voeten ſal een Hond ſtaen metten mond open, en een halsband om den hals.
Adolph Occo maelt deſe Medaglie mette woorden af in ’t Iaer 379. De ſterre wort oock geſien achter ’t hoofd van Romen in eene Medaglie van ’t geſlacht Posthumia. Oock vintmen eene by Fulvius Vrſinus van ’t geſlacht Lutatia, een hoofd van Romen met een ſtormhoed, hebbende boven hem eenen circkel, by nae als een Ovael met een koorenayr, en tuſſchen de twee ſterren ſtaet de ſterre van Romen, om haeren glans die zy over de Werreld verſpreyt. Het kruys ſtaeter, om dat Theodoſius de Keyſer altijd ſorge droegh dat ſelve te verheffen, en de Chriſtlijcke Religie door de Werreld te verbreyden, in wiens Vaendel het H. Cruys ſtont, in welck teycken hy alle ſijne vertrouwen ſtelde: daerom als hy wilde ten ſtrijde gaen met Eugenio die opgetrocken was, door aenraedinge van Argobaſte, een Tyran en Afgoden-dienaer, om ’t Rijck in te nemen, gaf hy het teycken tot het vechten, door het teycken van ’t Cruys, en hy bracht daer van een wonderbaere overwinninge. Hier door komt het dat hy in ſijn ander Medaglie ſtaet met een kruys in de hand, met het opſchrift Gloria orbis terrarum, de roem des geheelen aerdbodems. D’eerſte voorteelders van d’oude Hebreen en Vorſten van de oude Egyptenaers, Arabers en Griecken zijn Paſtoren of Herders genaemt geweeſt. En Homerus noemt Agamemnon Herder der Volckeren. De Herders gebruycken honden tot bewaeringe van de kudde: Maer in deſe Medaglie wort Theodoſius uytgebeeld onder het teycken van den Hond, want hy was een ſeecker Wachter voor ’t Rijck, en een beſchermer van Romen tegens hare vyanden, gelijck de Hond is voor de Schapen tegens de grijpende Wolven. S. Victorius en P. Diaconus ſeggen dat Theodoſius is geweest een vermeerder van ’t gemeene beſte en een treflijck Beſchermer, want hy heeft den Gothen en Hunnen, die dieſelve onder den Keyſer Valens ſeer hadden verſwackt, in verſcheyden ſlachten overwonnen. De Hond plagh een beeld te weſen van ſtoutigheyt in den oorlogh en van veerdigheyt in ’t aenvallen, waer over de ſtrijdbaere Lacedemoniers, dienſelven heyligden. In de Medaglie van’t geſlachte Antoſtia ſietmen achter het hoofd van Romen eenen hond op de maniere of hy wilde loopen, zijnde een beeld van ſorghvuldigheyt en ſnelligheyt in d’aenſlaegen, handelingen en uytvoeringen, tot dienſt van de Republique, ten eynde men d’overwinninge ſoude krijgen, even gelijck de Hond nae den buyt en nae ’t wild doet. Alſoo was oock de grootmoedige Prins Theodoſius, ſtout, vaerdigh en beſorgt in de bedieningen van ’t gemeene beſte, verkrijgende veele overwinningen door een raſſigheyt. De Hond dan ſal ons hier een teycken weſen van een moedigh beſchermer, en van een beſorght Vorſt om ’t ſijne te beſchermen. De halsband zijnde een waepen van beſcherminge voor den Hond, geeft te kennen, dat de Keyſer altijd voorſien en vaerdigh was om met de hongerige Wolven te plockhayren, ſonder eenighſins den dood te ontſien totte beſcherminge van de Roomſche Kercke, want hy ſtelde alle ſijn vertrouwen in God en Chriſto onſen Salighmaecker, gelijck hy voor de ſlacht tegens den Tyran Eugenium aldus bad: [ 237 ]Almachtige God, ghy weet, dat ick in den naeme Chriſti uwes Soons, deſen kamp rechtveerdelijck tot wraecke, gelijck ick vertrouwe, hebbe aengevangen, indien het anders is, ſoo ſtraft my; maer ſoo ick met een goede ſaecke en op u vertrouwende, alhier gekomen ben, ſoo biet u Volck de rechter hand, op dat miſſchien de Heydenen niet ſeggen, waer is nu haer God. Wel was dit een Godſaeligh baſſen van een ſeer getrouwe Hond, gelijck ’t by Ruffinus is opgeteyckent. Hy hout den mond open, om te vertoonen, dat een Prince geen ſtomme Hond moet weſen, die niet konnen baſſen noch bijten: Maer hy moet als een wackere en kloecke Hond, blaffen, en dat tegens d’ongeloovige, moedwillige en wederſpannige Vyanden; op ſijn behoorlijcke tijd met alle voorſichtigheydt, om de roovende Wolven en Vyanden te bijten: En gelijck de onverſaeghde Hond ſijne kudde bewaert, ſoo beſchermt een goed Prins, die hem vertrouwt zijn: En gelijck Theodoſius in ſijn leven dieſelve bewaerde, alſoo blafte hy oock in ſijn ſterven, als een kloecke Hond, een liefhebber van de Chriſtlijcke Republique tegens dat hy de Moordenaers ſagh opkomen, ſeggende dat hy willigh uyt dit leven wilde ſcheyden, als vermoeyt en door den laſt des Rijcks afgeſlooft zijnde: Maer dat hy meer bekommert en beſwaert was over den ſtaet der Kercke nae hem, als over ſijn leven; en dat hy wel wiſte dat de Kercke, nae hem, nieuwe dieven ſoude hebben, gelijck het in der daed gebeurde. De Hond draeght in deſe Medaglie den halsband. Pierius hout dat de halsband bediet de eed daer door men onder de gehoorſaemheydt ſtaet, en dat de Hond het ampt van een ſoldaet uytvoert, die bereyt ſtaet op ’t bevel van ſijnen Capiteyn: En ſulx kan men paſſen op Theodoſius, zijnde een ſoldaet en voorvechter Chriſti, ſtaende vaerdigh onder de gehoorſaemheyt des Opper-Priesters, gelijck hy oock gehoorſaem was te Milaenen aen S. Ambroſius, die hem de ingangh totte Kercke verboot, want hy hadde te Theſſalonica in een oproer, die tegens des Keyſers Dienaers verreeſen was, ſeven duyſent van dat Volck, ſonder dat hy onderſcheyt maeckte van ſchuldige, of onſchuldige, doen dootſlaen. Waer over hy in acht Maenden niet dorſt ter Kercke komen, ſonder vergifniſſe te hebben, die hy ootmoedigh van den heyligen Biſſchop verſochte, waer in hy de ſachtmoedigheyt en gehoorſaemheyt van den Hond, tegens ſijnen Heere, naevolghde.