Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Seditione Civile

← Fra­gi­li­ta Hu­ma­na. Men­sche­lij­cke Broos­heyt

Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants (1644) door Cesare Ripa et al. Se­di­tio­ne Ci­vi­le. Bur­ger­lijck Op­roer, p. 72-73

Vnione Ci­vi­le. Bur­ger­lijcke Een­dracht →

Uitgegeven in Amstelredam door Dirck Pietersz Pers.

[ 72 ]

Seditione Civile. Burgerlijck Oproer.

EEn gewapende Vrouwe mette ſpies in de rechter hand, en in de ſlincker een Eyckentack, voor haere voeten ſullen twee honden ſtaen, die malkanderen aenblaffen. en de tanden ſien laeten.

Geen ander ſaecke verweckt de oproeren, oorlogen en Burgerlijcke oneenigheden, als het lichaem met ſijne luſten en begeerlijckheden: alle oorlogen, komen voort, om datmen Rijckdom ſoeckt te verkrijgen, en men ſoeckt de Rijckdommen met gewelt om ’t lichaem te dienen, en ’t ſelve gemack aen te doen: en daerom ſoeckt men, om ſijne luſten te verſaedigen, de wille en genegentheden nae te jaegen, die dan oock van de ſinnen worden opgeſtoockt, ’t zy door hoope van Rijckdom, of om de Liefde van ſijn Beminde, of om ſtaetſucht van te heerſchen, of om voorwendinge van hoogheyt: niet willende voor yemant wijcken, maer elck den loef afſtrijcken. En door ſulcken middel, komen de Burgers den geruſten Staet des Vaderlants te verwarren, ſaeyende door de ſtadt miſverſtanden, gevende ſich door een verweckt oproer in de wapenen. Daerom is zy oock gewapent gemaelt. Van dees oproer behoort ſich een yder goet Burger te onthouden, om de gemeene ruſt [ 73 ]wille, en dieſelve geheel uyt te roeyen, gelijck Philoſtratus ſeght. Derhalven is het een godloſe ſaecke, dat de Burgers, onder haer ſelve quaed en ſchelmerye bedencken, gelijck Homerus ſeyt. Solon is voorwaer in ſijne Wet niet te prijſen: wanneer hy een Man oneerlijck acht, die hem niet op d’een of d’ander ſyde voeghde, wanneerder een Burger oproer ontſtonde. Waer van Plutarchus aen Apollonium gedenckt. En in ſijne verhandelinge van ’t gemeene beſte, ſeyt hy, Men magh niemand beſchuldigen, van dat hy ſich niet wil voegen nae d’eene ſyde, om geweld te doen, hem afſonderende van de Burgeren: Maer veel eerder is een gemeen Burger te beſchuldigen, die den oproer helpt ſtijven: En men behoort dien Man niet te laſteren, om dat hy aen der oproerigen ellende geen deel heeft: Want het blijckt dat die Man, ſich in ’t gemeen, over den ongeluckigen toeſtand der Burgeren, bedroeft. En men behoort, ſeyt Plutarchus daer voor al nae te trachten, datter nimmermeer oproer ſoude mogen komen. En dit is als een Burgerlijcke gauwigheyt voor een groot en heerlijck werck te achten. Daerom behoort een Burger ſich in ’t begin tuſſchen de verſchillen te ſtellen, alhoewel die maer particulier of beſonder zijn, op datter onder den Burgeren geen oproer geſchiede: Want men komt van de particuliere of beſondere dingen totte algemeene. Oock komt niet alle brand uyt de groote huyſen, maer dickwijls ontſteeckt een verachte vonck of kaerſſe wel een geheel huys, ’t welck daer nae tot een algemeene ſchaede uytbarſt. Dierhalven voeghter Plutarchus by, dit alleene gebreeckter aen een politic Burgerlijck Man, dat hy ſijne Burgeren van plichts wegen, eendracht en onderlinge vriendſchap leere gebruycken, en dat hy daer nae trachte, dat alle twiſten, tweedrachten, oproeren en vyandſchappen mogen te niete gedaen en uytgeroyt werden.
De tack van Elce of eycken die zy in de ſlincker hand hout, wort voor een beeld van Burgerlijck oproer geſtelt, om dat deſe boomen ſich tegens malkanderen ſtooten en ſlaen, ter tijd toe dat zy breecken. Waer over Ariſtoteles door ’t aenſien van Pericles ſeyt, dat de Beotiers deſe Eycken gelijck waeren: Want gelijck ſich dieſelve onder malkanderen verſcheurden, alſoo ſloegen ſich oock de Beotiers onder malkanderen. Door welcke beeldeniſſe wierde verſtaen, dat gelijck deſe boom groot, ſterck, vaſt, dick, hart en ſwaer was om te houwen, en mette bijl te kloven, dat zy niet te min, ſich onder malkanderen ſtootende, lichtlijck braecken. Alſoo was mede een Republique, hoewel die oock voorſien en beveſtight is, niet lichtlijck door ’t ſwaerd, noch met vyandlijcke macht te winnen, maer als ſich de Burgers onder malkanderen ſtieten, dan vallen zy lichtlijck, en worden geheel, door den Burgerlijcken oproer, te gronde geworpen.
De Honden, die voor haere voeten, malkanderen aenblaffen, dienen tot een beeld van een Burgerlijck oproer, en alhoewel zy beyde Huys-dieren zijn, en van eenderleye aert, niet te min zijnſe gewoon, malkanderen aen te blaffen en te plockhayren, ’t zy om de ſpijſe, of om de jalouſie van de Vrijſter, en om ſich te tergen, blaffen zy ten laeſten en laeten haere tanden ſien, niet willende d’een den anderen wijcken: Alſoo oock de Mannen, die, alhoewelſe huyſgenoten in eene ſtadt zijn, komen door de geſeyde reedenen in twiſt en verſchil, ſtroyende in haer Vaderland ſchadelijcke oproeren van Burger twiſten, even als dolle beeſten en huyshonden, dorſtende nae haere medeburgers bloed, die van alle Menſchen voor onbeſchaemde ſtoute en booſe Menſchen worden gehouden. Waer over Cicero ſeyt in de Oratie voor Seſtius: Deſe worden quaede en ſchadelijcke Burgers geacht, diewelcke de gemoederen der Burgeren tot oproer verwecken.