Sinne- en minnebeelden IV
| ← Bidt en u sal gegeven worden… | Sinne- en minnebeelden (1627) door Jacob Cats | Noyt leelick lief, noch schoonen coolsack → |
| Uitgegeven in Rotterdam door Victor van Waesberge. |
[ 20 ]
AMOR, FORMÆ CONDIMENTVM.
IV.
_(14561711629).jpg)
ARISTOT. i. ETHIC.
Unicuique delectabile est, quod amat.
PLVTARCH, IN LIB. DE AVDITIO.
HORAT.
Delectant, veluti Balbinum polypus Agna.
Noyt leelick lief, noch schoonen coolsack.
De Sim schept inden aep een wonder groot vernoeghen.
Al waer oyt Venus kint zijn gulde pijlen schiet,
Daer woont de schoonheyt selfs, hoewel die niemant siet.
Al zijnder in het lief, al zijnder hondert vlecken,
Men vint terstont een kleet om alle vuyl te decken:
Den stouten noemt men vry, die droncken is, verheucht:
De liefde weet de feyl te trecken tot de deught.
Nunquam deformis amica est.
Nilque suis catulis pulchrius esse putat.
Nescit amans vitium (nimis id licet exstet) amicæ,
Quasque alius dotes non videt, ipse notat:
Fucus amor vehemens, omnique potentior herba est;
Hoc duce facundæ garrula homen habet.
Quisquis amat, mentes agitante Cupidinis æstro,
Omne bono vitium proximiore tegit.
Jamais laides Amours, ny belle prison.
Estime son petit le plus beau du bocage
Le Singe craque-noix : nul vice ne luy chaut,
Car du manteau d'Amour il couvre le defaut.
[ 22 ]
Vlen, broen Vlen.
Wat brenght een esel voort als ombelompe guylen?
Noyt vont men soet ghewas ontrent een wilden tronck,
En, naer het oude singht, soo pijpt het kleyne jonck.
Ghy, wilje zijn berecht wat u sal wedervaren
Vant meysjen datje vryt? let wie haer ouders waren:
Siet! dit is s'weerelts loop, al slatet somtijts mis,
De dochter wort een wijf als nu de moeder is.
Qualis mater, talis filia.
Et similes catulos simia mater habet:
Non leporem catulus generat, non falco columbam:
Arboris indomitæ fructus acerbus erit.
Nosse cupis qualis tibi virgo futura sit uxor?
Matris ad ingenium respice, certus eris.
Dissimilem licet arte sui se monstret amanti,
In vitium tandem nata parentis abit.
Tel grain, tel pain.
De mere piteuse fille teigneuse.
La fille, & fes humeurs de la tu peus cognoistre:
Il n'est pas vray tousiours, mais ordinairement
Les meurs & les humeurs du pere fuit l'enfant.
[ 23 ]
QVALIS MATER TALIS FILIA
NOn corpus, non formam, non morbos tantùm, sed & vitia pleraque, veluti hæreditaria, à parentibus nos haurire, & rerum naturalium scriptores, & usus docet.
Stirpemque invisam degener sanguis refert.
Inquit Tragicus: & contrà, par est meliores esse eos, qui ex melioribus, ait Philosophus. Cum verò nullius adeò intersit in indolem alterius inquirere, atque illius qui individuam vitæ societatem cogitare cæpit, non vana cura est quibus moribus parentes eius sint, cui animum adiecit, indagare. Formam tantùm aut lineamenta corporis, nescio quæ, aliquis ut scopum hic respiciat? nugae. Ista privatæ voluptati tantum serviunt. At matrimonium non nobis solum, sed agnatis, sed posteritati, sed reipublicæ contrahendum est. Si ergo non degenerem mundi incolam, nec inficiendum sæculo nomen, ut ille ait, aliquando vixisse te posteritati testatum velis, nequaquam affinitatem contrahas neque intra domum recipias, ut Eurip. ait, malae mulieris pullum; sed audi Poetas uno ore sibì acclamantes.
IUVEN. Si damnosa senem iuvat alea, ludit & hæres.
SAT. 4. Bullatus, parvoque eadem movet arma fritillo, &tc.
Sic natura iubet.
EX EURIP. Ne unquam affinitatem contrahas, neque intra domum accipias
malæ mulieris pullum: imitantur enim mulierum opprobria. Hoc
ergo considerate mihi, ô proci, bonâ filiam ex matre ut ducatis
MEn erft van zijn ouders niet alleenlijck goet en bloedt, maer menichmael oock der selver uyterlijcke sieckten ende innerlijcke ghebreken. Want gelijc den Poët seyt,
Van 'tquade noyt yet goedts en quam.
Middelertijt en isser geen mensche so veel gelegen aen yemants aert en imborst recht te kennen, als de gene die van sinne zijn sick ten houwelijc te begeven, dewelcke voor al wel hebben te letten op de ouders van de gene die sylieden meynen by der hant te nemen. Een proper neusjen, een kleen mondetjen, een gau oogje, een besneden tronitjen, en diergelijcke visevasen sick als een wit in desen voor te stellen, is enckele dwaesheyt, na dien alle sodanige dingen u eygen selfs en niemant anders zijn rakende, daer nochtans een rechtschapen houwelijck niet alleenlick en behoort te sien op den genen die dat aengaet, maer sonderlinge mede op't gheslachte, op de nakomelingen, op het gemene beste, de welcke (alst wel soude gaen) yder haer bescheyden deel behooren te hebben.
[ 24 ]
1. PETR. 4. 8.
Liefde bedeckt veel sonden.
En hoe zijn platte neus in bochten is ghedronghen,
Sy toontse niettemin een vriendelick ghelaet;
En bant uyt haer ghemoet de galle vanden haet.
Siet wat de liefde werckt! de liefde deckt ghebreken,
De liefde voet den pays, en haet het leppigh spreken,
De liefd' is die het huys met alle zeghen vult
Al waer de liefde woont daer manghet noyt ghedult.
Delicta operit charitas.
Dum gremio catuli membra pudenda foves ;
Arcet ab amplexu non te fine crinibus alvus,
Non simæ ante oculos crimina naris habes.
Displiceat multis, placet hac mihi Simia parte,
Ah! niger est, si quis pandere crimen amat.
Livida lingua sile, vitium tegit ille sodalis,
Imbuit ethereus, si cui pectus, Amor.
PROVERB. 17. 9.
Mais, sans s'en offenser, l'embrasse & le caresse.
Si de Chrestien le nom ne veux porter en vain,
Couvrir tousiours te faut les fautes du prochain.
DELICTA OPERIT CHARITAS.
PEnè è Christianæ charitatis penit ductum mihi videtur dictum istud Senecæ; Secretè amicos admone, lauda palam. Plerosque tamen homines in contrarium affici videmus, & ex animo dolemus. Laudant secrete, damnant palam; vix enim duos tresve homines simul colloquentes audias, quin statim recensendis aliorum vitijs operam locasse dixeris, ita strenuè, in calumniæ campum hunc Martium, ut ita dicam, descendunt. Rationem acutè tangit D. Hieronymus, Malorum, inquit, solatium est, bonos carpere; dum peccantium multitudine putant culpam minui peccatorum. Agedum quisquis es, qui maledicendi hoc studium tibi insitum sentis, interroga conscientiam tuam, quid te moveat, verissimam viri pij sententiam (nec dubito) invenies. Vetus malum est; malus bonum malum esse vult, ut sit sui similis. Nolite iudicare, inquit benevolus Servator, & non iudicamini. Tribus modis pravum hoc iudicium instituitur, cum bonum alicujus factum in malam partem trahimus, cum malum in pejus, cum dubium in deterius. Ah fuge! & Sapientem audi, in Prov. 4. 24. Plura vetat cartæ angustia.
I. CORINT. 13. 5.
Charitas non praesumit malum.
TRIVER. SERM. 2. IN ESAIAM.
SI matres erga foetus tanta caritate afficiuntur, multo magic oportet nos erga proximum simili cantate affectos esse; nam spiritus nexus calidiores vehementioresque sunt, quam naturæ.
PROVERB. 17. 9.
Qui cele le mesfait cerche amitié
So ghy een vrient berispen wilt, doet sulcx heymelijck: soo ghy een vrient prijsen wilt, doet sulcx int openbaer, seyter een heyden, ende sulcx komt de Christelijcke sachtmoedicheyt al seer na by: dan het meerendeel doet schier regelrecht het teghendeel. Prijsen sy yemandt, sy doen het in bysonder: laken sy yemandt, sy doen't ten aenhooren schier van een yeder. Men hoort nauwelijck twee ofte dry menschen te samen spreken, of het schijnt datse haer selven tot het ophalen van eens anders ghebreken als verhuert hebben, met soo vollen mondt spreken sy daer van: De redene van dit heeft den Oudtvader Hieronymus seer wel bemerckt. 'tIs, seyt hy, den boosen een vermaeck den goeden een kladde na te werpen, en (somen seyt) met haer slippen in d'asschen te sitten, meynende dat, om de menichte der ghener die misdoen, hun misdaet kleynder is. 'tGaeter veeltijts so, de gene die quaet zijn, wenschen dat de goede quaedt mochten werden, om datse haers ghelijck souden veel vinden. De koeye, alsse vuyl is slaet geerne haren steert rontsom, om de andere te maken, dat sy is. Dese ghenegentheyt spruyt uyt een quade wortel, en dient mitsdien wel uytgheroeyt te werden, ende in plaetse van de selve de liefde des naesten gheplant. Oordeelt niet, op dat ghy niet gheoordeelt en wert, seyt onsen sachtmoedigen Salichmaker. Dit verboden oordeel wert drysins gevelt, als ment goede ten quaden duyt, als men 'tquade tot slimmer treckt, alsmen twijfelachtighe ten erchsten uytleydt. Hebdy een Christelijck ghemoet, wacht van so te oordeelen, en liever laet in alle ghelegentheyt, na den raed Salomons, den lastermondt verre van u zijn. Prov. 4. 24.