Sinne- en minnebeelden XI
| ← Indien u ooge boos is… | Sinne- en minnebeelden (1627) door Jacob Cats | Volwassen appel en rijpe peer → |
| Uitgegeven in Rotterdam door Victor van Waesberge. |
[ 62 ]
MITE PYRVM VEL SPONTE FLVIT.
XI.
_(14561533780).jpg)
HORAT. LIB. 2. CAR. OD. S.
. . . . Tolle cupidinem
Immitis uvae:
Iam te sequetur, iam proterva
Fronte petet Lalage maritum.
VIRG.
. . . . Primis & adhuc crescentibus annis
Non mentem Venus ipsa dedit.
TERTULLIAN.
Acerba res est, immatura virgo.
Volwassen Appel en rijpe Peer, sijcht licht ter neer.
En stelt u sinnen noyt op al te jonghe dieren;
Te licht, eylaes! te licht, en dickmael op een spronck,
Wort yemant daer gheseyt, mijn dochter is te jonck,
Een rijper dient u best, daer vrijtje veel gheruster,
Doch meest indien u lief nu krijght een vlugghe suster,
Groen fruyt is wonder tay, ten wil niet vanden tack;
Tast naer een rijpe peer, soo pluckje met ghemack.
Mite pyrum vel sponte fluit
Candida coniugii si tibi meta placet,
Hanc ut ames sit cura, soror cui nubilis instat
Nonne vides? frondes fronde premente ruunt.
Hæc sit arnica tibi, cui serior ingruit ætas
Crede mihi, causam tempus amantis agit.
Mitia sponte fluunt, pyra cruda tenacius hærent
Nec sequitur facilem, quæ viret uva, manum.
Fruict verdelet, aisement ne chet.
Addresse tes amours a quelque meure dame.
Ne voit on au verger que meur fruict suit la main?
Et qu'au trop verdelet souvent on tire en vain?
Rijp ooft, haest gherooft.
Soo moet hy tot het werck sijn gantsche leden strecken.
Maer komt hy metter handt ontrent een rijpe peer,
Die scheyt van stonden aen, en sijght in haesten neer.
Dus gaetet met den mensch, wanneer de lefte stuypen
Hem pranghen aende ziel, of inde leden kruypen;
De jeught is wonder tay, en worstelt mette doodt,
Maer die veel jaren telt, en houst maer eenen stoot.
Homo pomo similis.
In calathos, digito vix bene tacta, fluunt
At movet, & totam quatit aspera villica matrem,
Dum pyra præpropera vellit acerba manu.
Vix luctantem animam, post vulnera multa, resolvit
Cum petit imberbes mors inopina genas.
At treurulo vix parca Beni fatalia tangit
Stamina, & ille suum labitur in tumulum.
La meure pomme, un vieil homme.
Mets tes yeux au jardin ou que l'on cueille pommes,
Le fruict se tient au bois quant il est verdelet,
D'un petit chocq du vent la meure pomme chet.
[ 65 ]
MATURUM VEL SPONTE CADIT.
IL m'est advis que bien a propos se peut icy apliquer un bon mot françoys, dopt faict mention le Sieur du Vair au traicté des responses d'Epictete (pour l'amour du quel je parleray françoys pour ceste fois) un homme, un pomme, dict il, y adjoustant ce verset,
Ou meurs tombent en terre, ou verds sont arrachez.
In modo itaque moriendi homo pomo non absimilis est.Et me semble que la dicte comparaison est propre & vive pour exprimer la façon de mourir, & d'un robuste jouvenceau, qui est encore en la fleur de son aage, & d'un bon vieil homme, qui jà va penchant vers la terre. Omnia quæ secundum naturam funt (ait Philosophus) sunt habenda in bonis: Mais tout ce que nous advient au revers du cours de la nature, est ordinairement fascheux. Ciceron semble ceste mesme façon de parler avoir emprunté d'Epictete, de laquelle il's'est servi au livre de la vieillesse, mais en termes plus aigus & eslevez, entendez doncq parler ce grand Orateur en sa propre langue.
CIC. LIB. DE SENECT.
ADolescentes mihi mori sic videntur ut aquæ multitudine flammæ vis opprimitur. Senex autem, sicut, sua sponte nulla vi adhibita consumptus ignis extinguitur: & quasi poma ex arboribus, cruda si sint, vi velluntur, si matura & cocta, decidunt. Sicut vitam adolescentibus vis aufert, sic senibus maturitas.
De peer is rijp, en sijght ter neer;
De geen, noch groen, dient niet gepluckt,
Wert lijckavel vanden boom gheruckt.
Dit is een spreucke Epicteti, door de welcke hy ons aerdichlijck afbeeldt het onderscheyt tusschen het sterven van een Iongelinck, noch groen en toy zijnde van jeucht, en tusschen een out man, alreede nae der eerden hellende, en metten hoofde wysende werwaerts hy haest heenen moet. Welcke maniere van spreken Cicero van Epicteto schijnt ontleent te hebben. De Ionghelinghen seyt hy sterven, gelijck als het vyer door kracht van water wert uytgheblust; de Oude gelijck een vyer dat van selfs verteert zijnde, begraeft sick onder d'asschen, en vergaet: of wel ghelijck boom-vruchten de welcke groen zijnde werden van den boom gheruckt, rijp zijnde druypen van selfs daer henen. Alsoo, seyt hy sterven de jonghe door ghewelt, de oude als van rijpheydt.
[ 66 ]
PHILIP. 1. 23.
Ick begheere te verscheyden vanden lichame, ende met Christo te zijn, want dat is verre het beste.
En dat hy met ghewelt moet aende tacken rucken,
Dat is een vaste peyl van haren wranghen aert,:
Die even inde pluck haer wesen openbaert.
Wanneer de bleecke doot comt trecken aende menschen,
En datse strevigh zijn, en om te leven wenschen.
Dat is van stonden aen, dat is ghenoegh gheseyt,
Dat haer noch wranghe sucht ontrent den boesem leyt.
Quod crudum, idem & pertinax.
Prodigat maturum sponte dat arbor onus:
Si qua legi renuunt, ramisque tenacibus hærent,
Scilicet ingrati poma saporis erunt.
Corpora mors hominum manibus cum vellit avaris,
Mens bona, ne sævi; sponte sequemur, ait.
Qui negat avelli se posse, Deoque resistit,
Exhibet, heu! crudi pectoris ille notas.
ECCLESIAS. 41. 4.
Ne crains point la sentence de la mort.
Le fruict doux a manger bien aisement l'assomme.
Qui resiste au deftin, & de la mort a pœur,
Cognoistre faict, qu'il a mauvais humeurs au cœur.
QUOD CRUDUM IDEM ET PERTINAX.
FEram avem cavea inclusam non opus est ut aliquis abigat, vel exire compellat, sed simulatque cavea aperta est, statim in liberiorem campum avolat. Corporis ergastulo inclusi sumus misen mortales, purum & apertum ærem, in morte, nobis recludit Deus: quid stamus? nunquid, cum naulum exigitur, signum est nos in portu esse? Solem oriri quotidie & occidere videmus, nec turbamur, quia assuevimus, & naturæ hunt ordinem scimus. Quidni idem de vita ac morte iudicamus? Quid uspiam delectabilius quam animo securo, vel cum Simeone dicere posse, nunc dimitte servum tuum Domine? vel cum Paulo; cupio dissolvi, & esse cum Christo? Tædio vitæ tamen mortem optare, quia vel adversa corporis vel animi patimur, nec animosum foret, nec commendabile. Timidus æque habendus est, & qui mori non vult, cum opus est, & qui vult, cum non oportet, ait Ioseph. Agedum ergo mi Christiane, nec tantus sit dolor, qui in mortem te impellat ante tempus moriendi, nec tanti voluptas, quæ te detineat, cum est tempus moriendi. Non eripitur hæc vita, sed interrumpitur, ut meliori reddatur; non consumitur, sed mittitur ad certiora spiritus.
SENECA EPIST. 26.
QUis exitus melior quam in finem suum naturâ solvente dilabi? lenis haec via est, subduci.
CHRYS. SUPER MATH. 10.
Mors, munus necessarium est naturae iam corruptie, quae non est fugienda, sed potius amplectenda : ut fiat voluntarium, quod futurum est necessarium.
Offeramus Deo pro munere, quod pro debito teneamur reddere.
Tis onnoodich eenen wilden voghel, die in een hutte opghesloten is, uyt de selve wech te dryven: want, de hutte maer open zijnde, sal van selfs ghenoech wech vlieghen. Wy menschen zijn in dit lichaem, als in een muyte, ghevanckelijck henen gheset: Godt heeft ons de doot, als tot een ontsluyter van desen kercker, toebereydet. Wat schricken wy, als den verlosser tot ons komt? het afeyschen van veerschat, is dat niet een teycken dat wy ontrent die haven zijn, daer wy henen poochden? wy sien de Sonne dach aen dach rijsen en ondergaen, sonder dat sulcx ons eens verschricke, en waerom dat? overmidts dat wy weten dat sulcx den ghemeenen loop der natueren is. Waerom en oordeelen wy mede soo niet, van ons leven en sterven? daer en is (mijns oordeels) niet heuchelijcker als, met vollen mout en met een bereyt ghemoet, te moghen segghen of met den ouden Simeon, nu laet Heere uwen knecht henen gaen in vrede: ofte met Paulo, ick wensche ontbonden te zijn, om met Christo te wesen. Door verdriet nochtans des levens, ofte om teghenspoet, 'tzy dan inden lichaem ofte ghemoede, en waert noch kloeckmoedelijck, noch prijselijck om de dood te wenschen. Hy is even vreesachtich en den ghenen die schroomt te sterven, als hy sterven moet, en den ghenen die sterven wil, als hy niet en moet. Wel aen dan, wie ghy zijt, ghy Christelijck ghemoet, laeter gheen weedom zijn, die u ter doodt dringhe, eer het tijdt is, laeter gheen wellust wesen die u voor de doodt doe eerselen, wanneer uwe tijdt ghekomen is.
Ons lichaem wert ons ghenomen, om een beter te gheven. Onsen gheest wert niet uytgheblust, maer herstelt.