Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Ajuto

← Be­ne­vo­len­za & unione Ma­tri­mo­nia­le. […]

‘Aju­to. Hul­pe’ door Ce­sa­re Ri­pa

Oeco­no­mia. Huys-be­stie­rin­ge →

Afkomstig uit Cesare Ripa et al. (1644) Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants, Amstelredam: Dirck Pietersz Pers, p. 210-211. Publiek domein.

[ 210 ]

Ajuto. Hulpe.

EEn Man van bedaeghd Ouder, in ’t wit gekleet, en op dat kleet een purpre Mantel, uyt den Hemel komt een klaerblinckende ſtraele ſtraelen, ’t welck dit beeld verlicht, weſende gekroont met een Olijfkrans, hebbende een goude keeten aen den hals, waer aen een Hert hanght, de rechter arm recht uytſtekende: mette ſlincker hand houd hy een ſtock in d’aerde, alwaer een groene en draegende Wijnranck omſlingert is, aen de rechter ſyde ſal een Oyevaer ſtaen.
Hy wort Manlijck afgebeeld, vermits de Iongelingh de deughd wel kan oefnen, maer is door de nieuwigheyt en hette van ’t bloed geheel genegen tot wercken die aen de ſinnen hangen; En de Oude, nae ’t ſeggen van Ariſtoteles, is genegen tot gierigheyt, om dat hem de eervaerentheyt geleert heeft, hoe ſwaerlijcken ſaecke het zy, het goed te verkrijgen, en hoe licht het is om dat te verlieſen, en daerom is hy ſeer vaſthoudende om een ander te helpen, hebbende altijd twee Honden aen ſijne ſyde: d’eene is de begeerlijckheyt om te hebben, en d’ander is de vreeſe om te verlieſen: alhoewel het waer is, dat een Oude wel kan goeden raed geven, van wegen ſijn eervaerentheyt, van dingen, die lange tijd zijn geleden. [ 211 ]
Het witte kleet druckt uyt dat de handelingen moeten oprecht en ſuyver weſen, vry van alle eygen baet, ’t welck tot des Menſchen eigen nut gekeert ſijnde, doet de eedele en deughdlijcke wercken te rugge ſetten. De purpere Mantel beeld de Liefde af, diewelcke altijt tot haer ooghwit heeft een ander te helpen, en in haer ellende te hulp te komen: weſende in haer een Godlijcke genegentheyt die ſuyver en in ’t gemoed vierigh is, tegens God en tegens ſijne ſchepſelen, gelijck ſulx de Schriftuyre doorgaens leert. S. Gregorius ſeyt: ’t Is een werck van Liefde den ſwacken by te ſtaen.
De heldre en klaere ſtraele uyt den Hemel daelende en deſe beeldeniſſe verlichtende, druckt de Godlijcke hulpe uyt, die alle Menſchlijcke hulpe verre overtreft. Waer van oock Homerus ſeyt, yder Menſch verlanght nae de Godlijcke hulpe. Voorts in de Officien: God ſiet doch of mijn hulpe. Heere! haest u om my te helpen. En elders, mijn hulpe is van den Heere, en verder, mijn hulper en bewaerder zijt ghy, en in u woort heb ick gehoopt.
De Olijfkrans om ’t hoofd, wort in veele plaetſen der H. Schriftuyre de Olyve voor een vroom Man verſtaen, die in ’t beſonder vol vruchten van Barmhertigheyt is, die den Menſch beweeght tot Godvruchtigheyt om de arme en behoeftige by te ſtaen, gelijck David ſeyt in den 52 Pſalm: Maer ick, als een vruchtdraegende Olijfboom, in ’t huys des Heeren, heb in eeuwicheyt, op de barmhertigheyt Gods, gehoopt.
Hy draeght een goude keeten, en door ’t hangen van ’t hert daer aen, wort verſtaen, datmen niet alleen mette wercken der Barmhertigheyt een ander moet te hulpe komen, maer oock met raed (waer van ’t hert een beeld is) om hem alſoo totten wegh der ſaligheyt te brengen. Waer over Gregorius in ſijne Moralen ſeyt, Een ſot Man raed te geven is een werck van Liefde, datmen een wijs Man ſulx wil doen is vermetelheyt, maer een Man in tegenſpoet wat te raeden is wijsheyt.
Hy wordt mette rechter uytgeſtreckte arm en opene hand uytgebeeld, om de Menſchlijcke hulpe uyt te drucken die van de Hebreen Zeroha genaemt wort: dat is te ſeggen Arm, waer in de macht en de ſterckheyt van de Menſchelijcke hulpe beſtaet. En by de Oude was het handreycken een teecken van geſtaedige hulpe, waer door wy in alle dingen de hulplijcke hand bieden. En gelijck Pierius verhaelt ſoo waſſer ſoodanige beeldeniſſe waergenomen in ’t beeld van de Goddinne Ops, dat in verſcheyden Medaglien geſtelt was, als of dat ſelve aen ygelijck beloofde hulpe te bieden: als die geene, die mette Godlijcke hulpe onderſtut zijnde, het algemeen voetſel gaf aen alle Schepſelen, die zy oock, te gelijck, wederom in haeren ſchoot ontfingh.
De ſtock die in de aerde ſtaet en den bloeyenden en vruchtdragenden Wijnſtock onderſtut, bediet de Echtplicht en Hulpe, want de Vrouwe vermagh ſoo weynigh ſonder de hulpe des Mans, als de Wijnranck ſonder hulpe van den ſtock. Waer over Arioſto ſinght:

De Wijnranck waer gewis vertreden en veracht,
Indien haer niet een ſtut of pael in eeren bracht.

De Oyevaer worter aen de ſyde geſtelt, als zijnde de waere beteyckniſſe van de Godsdienſtigheyt en van de Hulpe, ſulx dat d’eene qualijck van d’ander kan zijn afgeſcheyden. Waer door het geſchiet, datmen in verſcheyden Medaglien van Romeynſche Princen, dieſelve met groote vercierſels vind uytgedruckt, die door de eedele natuyre van dit Dier worden afgebeeld. ’t Welck een Man bediet, die tegens ſijne Ouderen meelijdigh is en vermaert, om aen dieſelve de hulpſaeme hand te bieden: Want deſe Dieren draegen groote ſorgen tegens haere Ouderen, wanneerſe tot haere grijſe Iaeren zijn gekomen, alſoo die haer nimmermeer verlaeten: Iae niet alleen wanneerſe tot haer Ouderdom zijn gekomen, de hand bieden, maer oock altijd, als ’t noodigh is, wordenſe onderhouden door de naerſtigheyt van de eygen jongen. Waer over Alciatus ſinght:

De Oeyvaer draeght tot ſijne vrucht,
Veel hulp en trooſt en goede ſucht:
Het Iongh, vvanneer ’t is opgevoet,
Sijn Ouders vveer veel deughde doet:
Iae alſſe zijn beroyt en mat,
Van krachten bloot, van ’t leven ſat,
Soo queecken zy haer’ Ouders op,
En draegens’ over bergh en top.