Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Benevolenza & unione Matrimoniale

← Ma­tri­mo­nio. Houw­lijck

‘Be­ne­vo­len­za & unione Ma­tri­mo­nia­le. Houw­lij­xe Ver­een­in­ge en Goed­wil­lig­heyt’ door Ce­sa­re Ri­pa

Aju­to. Hul­pe →

Afkomstig uit Cesare Ripa et al. (1644) Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants, Amstelredam: Dirck Pietersz Pers, p. 208-210. Publiek domein.

[ 208 ]

Benevolenza & unione Matrimoniale. Houwlijxe Vereeninge en Goedwilligheyt.

EEn Vrouwe die een krans van Wijnrancken om ’t hoofd heeft gevlochten met een Olmtack in haer hand, of aen haer borſt ſalſe houden het Zeevogeltjen Alcion geheeten.
Een yder weet hoe ſeer de Wijnſtock den Olm, en weder de Olm den Wijnſtock bemint, waer van Ovidius ſinght:

De Wijnranck heeft den Olm bemint,
En d’Olm heeft vveer den ranck beſint.

En om de Minnelijcke Goedwilligheyt en Vereeninge, wort de Olm, den Man van den Wijnſtock geheeten, en de Wijnranck wort Weduwe genaemt, wanneerſe niet by den Olm ſtaet of leunt. Catullus ſeyt in ſijn Bruylofts-dichten:

[ 209 ]

De Wijnſtock ſich als ’t Weeuken quelt,
Wanneerſe eenſaem ſtaet op ’t veld.

En noch lager ſeyt hy, mogelijck is de Wijnſtock met haeren Man den Olm vereenight. En Martialis in ’t vierde boeck over de bruyloft van Prudentius en Claudia, willende vertoonen haere Vereeninge en Goedwilligheyt, ſeyt hy:

De Ranck aen d’Olm niet beter voeght,
Dan als dit jonge Paer genoeght.

Columella, Horatius, Catullus, en Bembus verhaelen ’t ſelve.

Op deſe gedancken gaet oock Taſſo, wanneer hy ſeyt, de boomen beminnen malkanderen mede, en men kan ſien, met wat genegentheyt de Wijnſtock haeren Man omarmt en bemint. Dit ſelve doet niet alleen de Wijnſtock en Olm, maer oock de Eſſche en Populier. Hier wort de Olm alleen genomen om niet al te overvloedigh te zijn, noch de krans met al te veel tacken te verwarren. Maer alderbequaemſt ſal de Wijnranck met haeren Man den Olmboom, omſlingert zijn: tot een beeld van Goeddaedigheyt en Houlijxe Vereeninge.
Het Vogelken Alcyon datſe in de hand heeft, is een weynig grooter als een Muſch, by nae geheel Hemels blaeu, hebbende alleen eenige witte en purpere pennekens, en eenen dunnen en langen hals, ſwervende aen den Oever van de Zee, klagende en kermende met een beweeghlijcke ſtemme, alwaer het oock ſijn neſt maeckt, broedende ſeven dagen, diewelcke om datſe geluckigh zijn, wordenſe de Alcyoniſche dagen geheeten, want in die tijd, ſtaet de Zee gantſch ſtille: gelijck Plinius en Iſidorus verhaelen, waer over verſcheyden Poëten als Vngarus, Rota, Petrarcha en andere, daer over Dichten hebben gemaeckt, gelijck Zanazarus op deſe maniere mede gedaen heeft:

’t Alcyon temt de Zee, en ſtilt de dolle vvinden,
Miſſchien ſal ’t oock den brand in mijne borſt verſlinden.

Men ſeyt dat Alcyone de Vrouwe geweeſt is van den blinden Koningh van Thracien, en alſoo zy dienſelven in den droom hadde geſien, dat haer Man, die zy ſoo hertlijck beminde, in een groulijcken ſtorm ſchipbreeckinge geleden en geſtorven was, ſoo heeft zy ſich mede, uyt groote droefnis, in de Zee geworpen. De Poëten hebben verſiert datſe in ſoodaenigen Vogel herſchept was, en datſe in Zee op het doode lichaem van haeren Man heene vloogh, jammerlijck aen den Oever weenende. Met groot oordeel heeft Ovidius in ’t x boeck van ſijne Herſcheppinge, deſe Vrouwe in een Alcyon herſtelt, om dat deſe Vogel, uyter Natuyre, aen haeren Man ſoodaenige goetgunſtigheyt betoont: en dat niet voor een wijl, maer ſoeckt alle tijd met haeren Man vereenight te blijven, niet uyt geylheyt of dertelheyt, maer uyt vriendlijcke toegenegentheydt, die een Vrouw haeren Man behoort toe te dragen, en neemt oock geenen anderen aen, alwaer ’t ſchoon, dat d’Ouderdom haer de kracht, om te vliegen, hadde benomen. Waer over Plutarchus in de verhandelinge van de naerſtigheyt der Dieren, van deſen Vogel Alcyon aldus ſeght: Wanneer d’Ouderdom het Manneken ſwack maeckt en traegh om te volgen, dan neemt zy hem op den rugge, jae draeght, en voet hem, hem noyt verſtootende noch alleen laetende, maer ter dood by hem blijvende.
Men behoort de vriendlijcke natuyre van dit Vogeltjen Alcione te volgen, weſende daer mede, door de liefde en door goeddadigheyt [ 210 ]vereenight, hebbende in twee lichamen eene ziele, en eenen wille, en dat d’eene ſich herſcheppe in d’ander, levende vrolijck en blijde, ſich genoegende met ſijn wederpaer, die hem van God is toegevoeght. En tot dien eynde ſal ick het Dicht hier by voegen dat op de Bruyloft van Baptiſta Garzoni en ſijn Bruyd is vereert, ’t welck aldus is naegevolght:
Waer hebdy doch Natuyr ſoo ſchoonen beeld geſneden,
Soo Hemels, ſoo volmaeckt, ſoo aerdighlijck van leden?
Een ziel, het wit der deugd, een richtſnoer van de Min,
Soo ſaligh, jae gelijck de hooghſte Koningin:
Die met haer glants verheught, en met veel ſaligheden,
Haer Bruydegom herſchept in haer volmaeckte zeden:
En leyt hem op het ſpoor, om dat hy ’t lieve kind,
Astræa ’s Hemels licht, ſoo vierighlijck bemint.
O onverwonnen Held! in Wijsheyt wel bedreven,
Gy zijt van ’s hemels Choor, al lang haer voorgeſchreven,
Van waer een vrolijck hert, het lieflijck gaet te moet,
En waer geſtadigh bloeyt, het alderſchoonſte goet.
Door u ſal Roma ſteets gelijck een Lente bloeyen,
En hier uyt ſal dan voorts een gulden eeuwe groeyen,
Een treffelijck geſlacht, en kinders nae u wenſch,
Tot cierſel van dees Stad, van werreld en van menſch.
En voorwaer daer kan geen grooter geluckſaligheyt tuſſchen twee mede-geſellen weſen, als Eenigheyt en Goedwilligheyt, waerdigh om gedruckt te worden in de gemoederen van die geene, die door den band des Houlijx met een ander verknocht zijn. Phocilides ſeght:
Waer is gevvenſchter Stand, dan als getroude lieden,
De onderlinge min en gunſt malkander bieden:
VVaer d’Ouderdom, noch tijd, de Liefde niet verſtoort,
En vvaer dat noch verſchil noch tvveeſpalt vvord gehoort.
Hier uyt komt het dat de Oude Romeynen ons veele gedachtniſſen hebben naegelaeten van die geene die lange tijd in den Houlijcken ſtaet geleeft hebben, en dat met onderlinge liefde, ſonder twiſt of geſchil: waer van verſcheyden grafſchriften zijn te vinden, als van Julius Primogenius, die van ſijn Huysvrouwe Junia een grafſchrift geſtelt is, van dat zy 15 Iaeren en 6 Maenden met hem ſonder eenigh geſchil, geleeft hadde. Flavius heeft met Flavia 45 Iaeren ſonder twiſt geleeft, en veel meer andere. Plinius verhaelt aen Geminius, O, ſeyt hy, Onſe Macrinus heeft een diepe wonde in ſijn herte gekregen, verlooren hebbende ſijn Huysvrou, van ſoo ſonderlinge deugd, alſſer oyt geweeſt is, mette welcke hy 39 Jaeren ſonder eenige onrust heeft geleeft, andere ſeggen, ſonder eenige quetsinge des gemoeds. Noch iſſer een ander grafſchrift by den eerſten Wijnbergh buyten de Latijnſche Poorte gevonden, alwaer hy totten Leſer ſeyt, Ick weet dat ghy benijt ’t geen ghy hier leest, en dat om drie oorſaecken. 1. Ick heb mijn eere gehadt terwijl ick leefde. 2. Ick ben geſont geweest. 3. Ick hebbe middelen gehadt terwijl ick leefde, en daerenboven heb ick gehadt een ſeer lieve Huysvrouwe.
Hebben de Heydenen deſe Deughd gehadt om met haere Vroukens ſonder eenigh verſchil, twiſt, aenſtoot of ergernis te leven, en haer met alle vriendlijcke goeddadigheyt te omhelſen, hoe veel te meer behooren de Chriſtenen te verſorgen, om heylighlijck en vreedſaem in den band des Houlijx te leven, en dat in alle eendrachtigheyt en goeddaedigheyt, op datſe hier nae in het ander leven, ’t welck is de eeuwige heerlijckheyt, in Chriſto mogen blijven vereenight.