Wikisource:Proofread-extensie
inleidende opmerkingen
over het werken met
de “proofread-extensie” op nl-wikisource
Het werken met de zgn. “proofread-extensie”[1] is een zeer perspectiefvolle en krachtige manier om bronnen op Wikisource te ontsluiten. Er is een duidelijke scheiding tussen dat, wat aan de eindgebruiker (de lezer) wordt aangeboden en dat wat er “onder de motorkap” gebeurt, door de editors.[2]
Op verschillende anderstalige Wikisources is inmiddels al veel ervaring opgedaan met het werken met deze extensie; de ervaringen op de Nederlandstalige Wikisource zijn op dit moment (halverwege 2016) nog beperkt. Voor uitgebreide toelichtingen zij verwezen naar: de Engelstalige Wikisource.[3]
Het hele proofread-gebeuren is voor editors in eerste instantie een beetje ingewikkeld. Het werkt heel anders dan we op bijv. Wikipedia gewend zijn. Door het feit dat er hier – op de Nederlandstalige Wikisource – nog niet zo veel ervaring mee is, en geschikte tools nog voor een deel ontbreken of slecht te vinden zijn, wordt het er niet gemakkelijker op. Inmiddels hebben we hier op de Nederlandstalige Wikisource ook al wat ervaring opgedaan en zijn enkele hindernissen al overwonnen. Hieronder volgt een eerste uiteenzetting over de opbouw van wat we maar even het “proofread-gebeuren” zullen noemen.
Naamruimten[bewerken]
De bedoeling is dat er uiteindelijk een pagina in de hoofdnaamruimte komt waarin een “bron” gepresenteerd wordt aan de lezer.
“Onder de motorkap” kent de proofread-extensie echter twee andere – voor de proofread-extensie unieke – naamruimten: de Pagina-naamruimte (Pages) en de Index-naamruimte. Hier voltrekt zich het meeste werk voor de proofreader.
Hoofdnaamruimte[bewerken]
Het uiteindelijke doel van het “proofread”-proces is dat er een pagina in de hoofdnaamruimte komt waarin een “bron” gepresenteerd wordt aan de eindgebruikers (de lezers). Die pagina kan er verschillend uitzien, maar bevat in ieder geval de titel en (een link naar) de inhoudsopgave. Een goed voorbeeld op de Engelse Wikisource: s:en:The_Story_of_the_Treasure_Seekers.
Achter die “titelpagina” zitten dan de afzonderlijke hoofdstukken, bijv: Chapter 1 van de Treasure Seekers.
Dat is de tekst zoals die door de eindgebruiker (dat is een lezer) gelezen kan worden. Er zijn functies om van hoofdstuk naar hoofdstuk verder te bladeren, en terug te gaan naar de inhoudsopgave etc. [4]
Het is hier goed om op te merken dat het wikisource-project fundamenteel afwijkt van bijv. Wikipedia, in die zin dat een pagina in Wikisource op een bepaald moment helemaal “klaar” kan zijn. Nou ja. Wat heet… Niks is natuurlijk ooit helemaal klaar, maar het doel is om een bron in een leesbare vorm te presenteren aan een eindgebruiker. Als dat doel eenmaal bereikt is, kun je zeggen dat het werk “klaar” is. Dat zie je bijvoorbeeld in het (Engelse) voorbeeld hierboven: hoofdstuk 1 (en trouwens ook alle andere hoofdstukken van dit aardige boekje) zijn gereed om te lezen. Op de Engelstalige Wikisource werkt de knop in de linkerbalk “Download as EPUB” goed. Dat betekent dat je met één druk op de knop een bestandje downloadt, dat je in je e-reader kunt stoppen (en vervolgens kunt lezen).[5]
Dat is het doel: het leveren van een leesbare versie van een brontekst. Uiteindelijk compleet met plaatjes e.d.
Zo’n pagina in de hoofdnaamruimte is dus niet bedoeld voor bewerking door een eindgebruiker. Op zo’n pagina kunnen dus bijv. geen typefouten enzo gecorrigeerd worden. Dat is ook niet de bedoeling! Naast de pagina in de hoofdnaamruimte… Want dit is nog maar het begin van het proofread-verhaal… naast de pagina(’s) in de hoofdnaamruimte, heeft een bron ook nog allerlei “back office”-pagina’s. De pagina’s “onder de motorkap”, zullen we maar zeggen. Dat zijn de pagina’s in de naamruimten: “Pagina” en “Index”.
De Pagina-naamruimte[bewerken]
Dat zie je al meteen als je in het hierboven bedoelde hoofdstuk 1 van de Treasure Seekers kijkt. Dan zie je links naast de tekst een verwijzing naar pagina-nummers tussen vierkante haken. Die pagina-nummers zijn aanklikbaar. Als je bijv. op pagina 8 klikt kom je op een pagina in de pagina-naamruimte (de terminologie is soms een tikje verwarrend; ik vertaal maar even 1 op 1 vanuit het Engels). Hier wordt (links) een transcriptie van pagina 8 van het originele werk gegeven en rechts een afbeelding van de scan van de pagina uit het originele boek.
De pagina in de pagina-naamruimte is de pagina waar de bewerker (editor) actief is (geweest). De eindgebruiker (lezer) kan er altijd een kijkje nemen. Bijvoorbeeld om te zien waarom op bladzij 8 in de tweede regel “something” cursief is geschreven. Simpel: omdat het in het oorspronkelijke werk ook zo was.
Overigens ligt hier ook het aangrijpingspunt voor “type-fouten”. Er kunnen type-fouten zijn die ook al in het oorspronkelijke werk zitten, en die moeten er dus ook gewoon in blijven zitten. Dat kan hier gecontroleerd worden. Eventueel kan met een “SIC”-sjabloontje worden aangegeven dat het een type-fout betreft.
(voorbeeld: sneenwsok) Pagina:Noorsche Volksvertellingen.djvu/103
Goed. Dat is dus de “pagina in de pagina-naamruimte”. Voor de editor de pagina waar het om draait. Voor de eindgebruiker (lezer) hooguit een pagina om af en toe even op terug te vallen als iets niet duidelijk is, of nagekeken moet worden ofzo. (Of – dat heb je bij bibliofielen – om even te kijken hoe het er in de oorspronkelijke uitgave uitzag). Persoonlijk vind ik dit een heel sterk ding van de proofread-aanpak. Je kunt, als je dat wilt, als eindgebruiker, gewoon in de hoofdnaamruimte blijven, en gewoon de tekst lezen, en je kunt met 1 klikje, ook de oorspronkelijke tekst – en de transcriptie ervan – inzien, en daar eventueel wijzigingen aanbrengen.
De Index-naamruimte[bewerken]
Daarmee zijn we er nog niet. Er is nog een heel belangrijke naamruimte. Dat is de index-naamruimte. Daar komen we bijvoorbeeld door vanuit pagina 8 in de pagina-naamruimte op het pijltje omhoog te klikken: Index van de Treasure Seekers. Je kunt hier ook komen door vanuit de beginpagina op “Source” te klikken, bijvoorbeeld. In de Nederlandse Wikisource heet dat ‘Bron’.
Dit is ook weer een pagina die niet primair voor de eindgebruiker/lezer bedoeld is, maar die de gebruiker/editor zicht moet geven op de voortgang van het werk aan een bron, en die daarnaast ook een makkelijk instrument biedt om van pagina naar pagina te schakelen. Helaas loopt de nummering van pagina’s in dit overzicht niet synchroon met de pagina-nummering van het werk. Dat is iets lastigs, dat misschien in de toekomst nog wel door de softwarebouwers gaat worden opgelost.
Proeflezen en controleren[bewerken]
Het is hier misschien ook goed om even te wijzen op het feit dat alle pagina’s van het werk waar we nu naar kijken groen zijn gekleurd. Dat betekent dat ze “validated” zijn (“gecontroleerd,” op nl-wikisource). Het bewerkings-proces van elke pagina die wordt geproofread verloopt in (ten minste) twee stappen. De eerste stap is het “proeflezen”. Dan wordt een pagina voor het eerst getranscribeerd op een manier dat er een – volgens de editor – leesbaar en correct geheel ontstaat. In de index wordt de pagina dan geel. Daarna moet een andere editor die pagina nog een keer nakijken (en evt. correcties aanbrengen), en dan is de pagina “gecontroleerd”.
Als je een beetje een beeld van de gang van zaken in dit proces wil krijgen is de lopende “Proofread of the Month” een aanrader: een aantal mensen werken hier samen om een boek snel in z’n geheel te proeflezen (en te valideren) (binnen een maand, dus). Een heel leuke manier van werken, waardoor automatisch ook veel uitwisseling van ervaring plaatsvindt!
ProofreadPage has five quality levels :
| ↗ Without text | |||
| not yet created page | → Not proofread | → Proofread | → Validated |
| ↘ Problematic ↗ |
Wil je het ook eens proberen ?[bewerken]
Een lijst met alle lopende (en inmiddels voltooide) “proofread”-activiteiten:
Zie ook[bewerken]
Voor meer informatie:
- De fasen in het proofread-proces
- Het aanmaken van een nieuwe index-pagina, dus: het starten van een nieuw boek.
- Over het gebruik van DjVu-bestanden
- Over optical character recognition
- (en) about the working of the proofread-extension (op mul-ws)
- (en) about the proofread-extension (op mediawiki)
- Wikisource:Proofread-extensie/Sjablonen
Voetnoten[bewerken]
- ↑ Het vertalen van de term “proofread” door “proeflezen” is niet geheel onproblematisch
- ↑ Wat ik hier nog in ruwe bewoordingen heb weergegeven moet natuurlijk op een bepaald moment in de vorm van help-pagina’s op nl-wikisource komen. Dan zullen we ook consequent verwijzen naar pagina’s in de Nederlandstalige Wikisource.
- ↑ Zie bijv. s:en:Help:Beginner's_guide_to_Wikisource
- ↑ Opm: op de Nederlandstalige Wikisource is de keuze voor de indeling van bestanden in de hoofdnaamruimte niet eenduidig: bijv. bij In de sneeuw van Alexander Lange Kielland staat de titel direct in de hoofdnaamruimte, terwijl er bijv. bij Noodlot van Couperus voor gekozen is om het boek als een subpagina van “Couperus” te plaatsen (Couperus/Noodlot). Voor dit laatste is wel wat te zeggen; het is echter niet de manier waarop het op de Engelstalige Wikisource gebeurt. Hoe dan ook zal er op een gegeven moment waarschijnlijk een consistente aanpak moeten worden gekozen.
- ↑ Deze voorziening werkt op de Nederlandstalige Wikisource (nog) niet. Via een omweg kan men al wel epubs maken: https://tools.wmflabs.org/wsexport/tool/book.php.
- ↑ van mul:Wikisource:ProofreadPage