Der Naturen Bloeme/Elfde Boek

Uit Wikisource
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Der Naturen Bloeme
Eerste Boek · Tweede Boek (1) · Tweede Boek (2) · Derde Boek (1) · Derde Boek (2) · Vierde Boek · Vijfde Boek · Zesde Boek
Zevende Boek · Achtste Boek · Negende Boek · Tiende Boek · Elfde Boek · Twaalfde Boek · Dertiende Boek


Der Naturen Bloeme .xi. - van fonteinen


Ghemenelike van allen fonteinen,

bede van soete ende van onreinen,

es te verstane, esmen vroet:

es .i. fonteine quaet of goet,

sout of starc, of heet of cout,

of clar of droeve, of menechfout,

dat soe die smake entie ghedane

van der arden plegt t'ontfane,

dar soe nemet hare beghin,

ende dar d'adre legt in.


Van fonteinen die hier staen

doen ons redenen verstaen:

Plinius ende sente Augustijn,

sente Ysidorus ende Solin,

ende oec die Bibele der bi,

ende meester Jacob van Vitri.


Moyses sprect, die mester wijs,

dat int artsce paradis

ene fonteine sprinct, so groot

dat .iiij. rivieren sonder ghenoot

comen ute diere fonteinen allene.

Fuson nometi die ene,

mar auctore hetense Ganges,

die dor d'arde, sijd seker des,

comt uten artscen paradise,

ende in .i. wonderliker wise

comtse van .i. berghe ghewalt

van India neder, ende valt

dat edel lant aldore ende duere.

Algader van hare nature

vintmen in hare sant ghemene

fijn gout ende diere stene.


Gion, die oec Nilus heet,

sprinct bi den berghe Atlas ghereet,

dar na, eret es wel lanc,

doetse in d'erde weder hare ganc,

ende loept in die Rode Zee.


Dar na, dats te wonderne mee,

niet verre van den overe dan

sprincsoe, ende vort an

comt soe snellike ghelopen

dor dat lant van Ethyopen,

ende maect met haren watre nat

Egypten, so dat men in dat

coren wint, dus lermen dicken.

Ende delt hare in .vii. sticken,

ende loept in die zee ghereet

diemen Mediterraneum heet.


Tygris ende Eufrates mede

springhen bede ute .i. stede

in dat grote Armenien,

in dien berch horic lien,

ende darna altehant

lopet elke dor menech lant.


Nu segmen dese fonteine

so grot, so milde, so dore reine,

benettet ghemenelike

die plaetse van al arderike.

So willen someghe wise verstaen

dat alle fontenen adren gaen

ute dese moeder fonteine,

ense ofte scone ofte reine

sijn worden bi der arden nature,

dar si comen ghelopen dure.


Ende alle lopende watre keren

ten hovede, daense die macht ons Heren

erst springhen dede moghenlike,

om te lopene ewelike.


Nu hort wonderlike dinghen

van elker fonteinen sonderlinghe.


Solinus ende Jacob van Vitri

segghen dat .i. fonteine si

in Egypten, dar men te hant

blusscen mach .i. brant,

ende dat theant weder ontsteken.

Dit machmen over wonder spreken.


In Etyopen, dat hete lant,

dar wonet volc, heet Garamant,

dar bi es ene fontaine vonden,

alsoe alse ons die boke orconden,

daghes so cout dats niemen gheniet,

nacht so heet dat al versiet.

Jacob van Vitri, diet kent,

seid .i. borne es in Orient

dar men Griex vier of can maken,

met toeminghen ander saken;

ende alst wert ontsteken iet

canment gheblusscen niet,

ensi met sande of met aisine

of met des menscen orine.


Plinius segt dat water si

dar oghen wonden ghenesen bi,

ende sulke watre die wonden pleghen

te ghenesene, si sire mede ghedweghen.


Agustijn segt sekerlike

dat .i. fonteine es in Afrike

die soete singhen doet

hem diet te drinken moet.


Plinius seghet dat si

eene fonteine, heet Cyfiri,

die luxurie doet vergaen.


Agustijn doet verstaen

dat .ii. fonteinen sijn in Cecile:

die ene hevet mach talre wile

dat so vrouwen gevet macht

van manne t'ontfane dracht,

ende dandre die benidet saen

dat soe van manne hevet kint ontfaen.


Oec segti mede dat in Tessale

flumen lopen tenen dale:

watermen scaep in deene,

si warden swart alle ghemene,

ende in dandre, nu merket dit,

werden alle scape wit.

Watermense nu hier nu dar,

si werden al bont ghehar.


Jacob van Vitri seghet

dat in Idumea leghet

en borne die Jobs fonteine heet.

.iiij. warf ten jare, als men weet,

so verkerso hare ghedane:

.iii. maent achter een, ic wane,

nu groene, nu root, nu drove, nu clar;

ende dese dinc vintmen, dats war.


Plinius segt dat watre sijn,

die'r of drinket verhetet wijn.


Agustijn die orcont

dat sulc water es up den gront,

datter alle dinc in sinke dier in legt.


Vander Doder Ze men segt,

al dar wilen er was lant

dat God met viere hevet verbrant,

dat niemen can ghedinken

datter eneghe dinc in mach sinken.


Oec segt sente Agustijn

dat noch sulke watre sijn,

die driewarven onder dach ende nacht

nu soete sijn, nu van sure cracht.


Jacob segt in sine scrifture:

men vint fonteinen van dier nature

die warem sijn ende oghen ghenesen.

Men mach dene kennen bi desen:

want dief die jeghen diefte swert

thant hem dat water dert,

want hi wert blent dat siemen toghen;

es hi onsculdech, hem betren d'oghen.


Solinus doet ons verstaen

dat .i. fonteine es, sonder waen:

eist dat mer bi blaset ende pipet

so vaert also die soetheit gripet

ende wast als diet gerne verstaet,

want soe boven allen overen gaet.


Liber Rerum mede segt

dat in clene Bertainge legt

.i. fonteine over een:

ghiet mense up .i. steen

die al dar bi es gheleghen,

dar wert .i. swerc saen ende .i. reghen,

ende .i. donre dar toe mede.


Te Jherusalem bi der stede

es die fonteine Ciloe,

die water hevet min no me

also als God jan den lieden;

dit horewi hystorien bedieden.

.i. fonteine loept, wi lesen dus,

bi den berghe Libanus

tusscen .ii. steden, alsic las,

tusschen Rafanus ende Archas;

ende es gheheten Sabaet,

om dat binnen alle der weke ne gaet

dar altoes watre ne ghene,

sonder saterdaghes allene;

dan es so vardech ende snel,

ende vervult die stat van water wel.


Dit scrivet Jacob van Vitri,

dat int lantscap van Persi

es .i. riviere die in elker nacht

vervriest, met so groter cracht

datter liede ende beesten over gaen,

des daghes doiet soe sonder waen.


Bi Surs so springet in die zee

ende adre ende nemme

also sere uten gronde,

dat mense mach talre stonde

boven sceppen soete ende goet.

Sonder alst die storem doet

hoghe heffen die zeebaren,

dat mer niet siet te waren.


Dit hebic van fonteinen vonde.

Hort nu vort te desen stonde

wat crachte dat hebben die stene.